Ważne zmiany dla pracowników w kodeksie postepowania cywilnego, jak wpłyną na pracodawców?

Alert autorstwa eksperta PKF - Adrianna Kucharska, Supervisor ds. projektów kadrowo - płacowych, opublikowany 27 września 2023 r.

Dnia 22 września 2023 r. weszły w życie przepisy nowelizujące kodeks postępowania cywilnego, które wzmacniają ochronę zwolnionych pracowników. Zmiana przepisów da zwolnionemu pracownikowi, który znajduje się pod szczególną ochroną, możliwość złożenia wniosku
o zabezpieczenie jego powództwa, poprzez nakazanie pracodawcy przywrócenia go do pracy – wszystko za sprawą znowelizowanego art. 477 indx 2 § 2 k.p.c.

Modyfikacja normy 477 indx 2 § 2 k.p.c. polega na przekształceniu dotychczasowej możliwości, jaką dysponował sąd, w obowiązek zobligowania pracodawcy do dalszego zatrudnienia pracownika do czasu prawomocnego zakończenia postepowania. Sformułowanie „może w wyroku nałożyć”, zastąpiono zwrotem „nakłada w wyroku”.

W świetle nowych przepisów ochrona będzie przysługiwać

1. pracownikowi wytaczającemu powództwo o uznanie wypowiedzenia za bezskuteczne lub przywrócenie go do pracy,
2.  pracownikom objętym szczególną ochroną.

Dla przypomnienia, pracownicy objęci szczególną ochroną to:

- kobiety w ciąży;

- rodzice na urlopach (macierzyńskich, rodzicielskich, ojcowskich, wychowawczych);
- pracownicy w wieku przedemerytalnym;
- działacze związków zawodowych;
- członkowie rad pracowników;
- społeczni inspektorzy pracy;
- pracownicy w okresie usprawiedliwionej nieobecności w pracy.

Mając na uwadze pracowników wytaczających powództwo, Sąd I instancji uwzględniając powództwo będzie zobowiązany na ich wniosek nałożyć w wyroku na pracodawcę obowiązek dalszego zatrudnienia, aż do czasu zakończenia się postępowania.
Podobna regulacja obowiązywała wcześniej, natomiast wówczas Sąd mógł nałożyć taki obowiązek, w obecnym stanie prawnym będzie do tego zobligowany.

W kontekście pracowników podlegających szczególnej ochronie, nowelizacja k.p.c. wprowadza zupełnie nową instytucję. Pracownik podlegający szczególnej ochronie może w toku sprawy o uznanie wypowiedzenia za bezskuteczne lub o przywrócenie do pracy wystąpić z wnioskiem do sądu – na każdym etapie postępowania – o udzielenie zabezpieczenia poprzez nakazanie dalszego zatrudniania tego pracownika przez pracodawcę do czasu prawomocnego zakończenia postępowania. Natomiast Sąd, co do zasady, jest obowiązany uwzględnić wniosek uprawnionego pracownika i udzielić takiego zabezpieczenia. Podstawą udzielenia zabezpieczenia jest jedynie „uprawdopodobnienie” istnienia roszczenia. W praktyce oznacza to, iż pracownik nie będzie musiał niczego udowodnić, aby został przywrócony do pracy, natomiast Sąd przed wydaniem postanowienia nie będzie zmuszony przeprowadzać postępowania dowodowego. Warto wspomnieć na czym polega uprawdopodobnienie. Polega ono na przedstawieniu i należytym uzasadnieniu twierdzeń, które stanowią podstawę dochodzonego roszczenia przez pracownika. Sąd może odmówić udzielenia zabezpieczenia – wyłącznie w sytuacji, gdy roszczenie pracownika jest oczywiście bezzasadne.

Postanowienie o udzieleniu zabezpieczenia podlega wykonaniu w drodze egzekucji. Natomiast Sąd, na wniosek uprawnionego pracownika może w postanowieniu o udzieleniu zabezpieczenia zagrozić obowiązanemu pracodawcy nakazaniem zapłaty określonej sumy pieniężnej na rzecz uprawnionego pracownika na wypadek naruszenia obowiązków określonych w wskazanym postanowieniu.

Warto nadmienić, iż nowe przepisy Kodeksu postępowania cywilnego przyznają pracodawcy prawo do złożenia zażalenia na postanowienie w przedmiocie udzielenia zabezpieczenia.

Gdy postanowienie o udzieleniu zabezpieczenia uprawomocni się, pracodawca może wnieść o jego uchylenie, jednakże wyłącznie, gdy udowodni przed sądem, że po udzieleniu zabezpieczenia zaistniały przesłanki, takie jak:

• ciężkie naruszenia przez pracownika podstawowych obowiązków pracowniczych;
• popełnienie przez pracownika przestępstwa, które uniemożliwia dalsze zatrudnianie go na zajmowanym stanowisku, jeżeli przestępstwo jest oczywiste lub zostało stwierdzone prawomocnym wyrokiem;
• zawiniona przez pracownika utrata uprawnień koniecznych do wykonywania pracy na zajmowanym stanowisku.

Są to jedyne przypadki, kiedy pracodawca będzie mógł żądać uchylenia zabezpieczenia.

Zmiana ta jest bardzo korzystna z punktu widzenia pracowników. Należy przyznać iż niewątpliwie ochrona niektórych kategorii pracowników jest zasadna.
Natomiast, dla pracodawcy, przedmiotowa zmiana może okazać się niekoniecznie dobra, bowiem może na jej podstawie zostać zmuszony do dalszego zatrudnienia osoby podejrzewanej na przykład o działania na szkodę przedsiębiorstwa.
Musimy mieć również na uwadze, to iż postępowania sądowe w Polsce nie należą do najszybszych.
Zmieniane przepisy mogą prowadzić do szukania przez pracodawcę innych form zatrudniania, tym samym umowa o pracę stanie się dość elitarną formą zatrudnienia.

Jednocześnie nowe przepisy sprowadzają Sądy do pewnego rodzaju automatu, co również należy ocenić negatywnie.

W dłuższej perspektywie dla pracodawców oznaczają one przede wszystkim konieczność podejścia z o wiele większą ostrożnością do rozstawania się z pracownikami.

Kolejna ważna zmiana dla przedsiębiorców w kontekście umów z pracownikami

Kolejna istotna zmiana dotyczy opłat uiszczanych przez strony w sprawach z zakresu prawa pracy. Już 28 września 2023 r. wejdą w życie przepisy zmieniające ustawę o kosztach sądowych w sprawach cywilnych (Dz. U. z 2023 r., poz. 1860) (dalej: „ustawa o kosztach”).

W nowym stanie prawnym, zostaną całkowicie zniesione opłaty sądowe od pozwów wnoszonych przez pracowników, w sprawach pracowniczych.

Wskutek nowelizacji art. 35 ustawy o kosztach w sprawach, w których wartość przedmiotu sporu przewyższa kwotę 50.000 zł, od wartości przedmiotu sporu ponad tę kwotę od pracownika i pracodawcy pobierana będzie opłata od apelacji według wartości przedmiotu sporu – zgodnie z art. 13 ustawy o kosztach.

Z całą pewnością na przedmiotowej zmianie zyskają pracownicy. Będą mieli możliwość pozywania pracodawców o dowolne kwoty bez konieczności ponoszenia opłat sądowych.

Natomiast z pewnością zmiana ta nie jest powodem do radości dla przedsiębiorców.