Uznawanie kwalifikacji zawodowych

Nowelizacja ustawy

Na stronie Rządowego Centrum Legislacji 8 grudnia 2021 roku opublikowany został projekt ustawy o zmianie ustawy o zasadach uznawania kwalifikacji zawodowych nabytych w państwach członkowskich Unii Europejskiej (dalej „Projekt Ustawy”, „Projekt”). Przewidziane zmiany mają na celu zapewnienie prawidłowego wdrożenia znowelizowanych w 2013 roku przepisów dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady 2005/36/WE z dnia 7 września 2005 r. w sprawie uznawania kwalifikacji zawodowych (dalej „Dyrektywa”).

Wdrożenie do polskiego porządku prawnego regulacji przewidzianych w Dyrektywie nastąpiło na mocy ustawy z dnia 22 grudnia 2015 r. o zasadach uznawania kwalifikacji zawodowych nabytych w państwach członkowskich Unii Europejskiej (dalej „Ustawa”). Jednakże 2 lipca 2020 r. Komisja Europejska (dalej: „KE”) podjęła decyzję o skierowaniu do Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej skargi przeciwko Rzeczypospolitej Polskiej w związku z nieprawidłowym wdrożeniem do polskiego porządku prawnego niektórych przepisów Dyrektywy. Decyzja została podjęta po przeprowadzeniu przez KE postępowań w sprawie uchybienia przez Polskę zobowiązaniom państwa członkowskiego UE. W związku z powyższym Ministerstwo Edukacji i Nauki zaproponowało nowelizację Ustawy, której omówienie będzie przedmiotem niniejszego artykułu.

Zmiana zakresu wyłączeń dotyczących stosowania ustawy

Zgodnie z art. 2 ust. 1 Dyrektywy jej postanowienia „stosuje się wobec wszystkich obywateli państw członkowskich UE zamierzających wykonywać zawód regulowany w państwie członkowskim innym niż to, w którym uzyskali kwalifikacje zawodowe (...)”. Wyjątek od powyższego ustanawia art. 2 ust. 4 Dyrektywy określający, iż jej przepisów nie stosuje się wobec notariuszy powoływanych na mocy urzędowego aktu organów publicznych.

Ze stanowiska KE wynika, że Polska nieprawidłowo wdrożyła i przekroczyła dopuszczalny zakres powyższej regulacji ustanawiając, że przepisów Dyrektywy nie stosuje się do zawodów regulowanych i działalności regulowanych, dla których przepisy regulacyjne określiły wymóg posiadania obywatelstwa polskiego (art. 4 Ustawy).                                                                                         

Mając powyższe na uwadze, w art. 1 pkt 1 Projektu Ustawy planuje się nadanie nowego brzmienia art. 4 Ustawy, zgodnie, z którym „przepisów ustawy nie stosuje się do zawodu notariusza oraz do innych zawodów regulowanych i działalności regulowanych związanych z wykonywaniem władzy publicznej na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej”.

Rozszerzenie katalogu definicji

Do polskiego porządku prawnego nie została również wdrożona definicja „istotnie różniącego się materiału”, określona w art. 14 ust. 4 Dyrektywy. W świetle powyższego braku, ustawodawca proponuje dodanie do art. 5 Ustawy pkt. 20, zgodnie z którym „istotnie różniący się materiał” będzie oznaczał materiał obejmujący nabytą wiedzę, umiejętności i kompetencje, które mają zasadnicze znaczenie dla wykonywania zawodu i w odniesieniu do którego kształcenie odbyte przez wnioskodawcę wykazuje istotne, pod względem treści, różnice w porównaniu z zakresem kształcenia wymaganym w Polsce.

Zmiana przepisów dotyczących stosowania środków wyrównawczych

Po otrzymaniu uwag ze strony KE zaszła potrzeba nowelizacji art. 20 Ustawy. Zmiana dotyczy zasad stosowania środków wyrównawczych w sytuacji, gdy stwierdzone zostało występowanie istotnie różniącego się materiału dotyczącego szkolenia odbytego przez osobę ubiegającą się o uznanie kwalifikacji zawodowych w Polsce w innym państwie członkowskim UE.

Ustawodawca zaproponował nowe brzmienie art. 20 Ustawy, zgodnie z którym organ właściwy w sprawach uznawania kwalifikacji zawodowych z zachowaniem proporcjonalności będzie mógł uzależnić wydanie decyzji w sprawie uznania kwalifikacji zawodowych od odbycia przez wnioskodawcę stażu adaptacyjnego lub przystąpienia do testu umiejętności w sytuacji, gdy:

1. zakres kształcenia lub szkolenia odbytego przez wnioskodawcę obejmuje istotnie różniący się materiał lub
2. na zawód regulowany w Polsce składa się co najmniej jedna działalność regulowana, która nie wchodzi w zakres odpowiadającego mu zawodu regulowanego w państwie wnioskodawcy, a zakres kształcenia lub szkolenia odbytego przez wnioskodawcę obejmuje istotnie różniący się materiał.

Powyższy artykuł zostanie uzupełniony o zapis, iż zastosowanie środków wyrównawczych będzie następowało z zachowaniem proporcjonalności, co jest zgodne z brzmieniem przepisów Dyrektywy. Jak można przeczytać w uzasadnieniu: „oznacza to, że zakres i czas trwania stażu adaptacyjnego albo zakres testu umiejętności, określony przez właściwy organ, będą ograniczone tylko do konieczności wyrównania stwierdzonych różnic w zakresie szkolenia lub kształcenia odbytego przez wnioskodawcę w porównaniu z zakresem kształcenia lub szkolenia wymaganego w RP”.

Właściwy organ, przed wydaniem postanowienia o konieczności odbycia stażu, będzie zobligowany do zweryfikowania, na podstawie dokumentów wydanych przez państwo wnioskodawcy, czy wiedza i umiejętności wnioskodawcy „wyrównują w całości istotnie różniący się materiał” (projektowany art. 20 ust. 1a Ustawy).

Zmiana regulacji dotyczących sprawdzania znajomości języka polskiego

Z aktualnej formy przepisu art. 29 Ustawy wynika, iż po wydaniu decyzji w sprawie uznania kwalifikacji weryfikacja znajomości języka polskiego w stosunku do osób wykonujących zawody mające wpływ na bezpieczeństwo pacjentów może być przeprowadzona w każdym przypadku, a w odniesieniu do osób wykonujących inne zawody - gdy zajdzie uzasadniona wątpliwość co do wystarczającej do wykonywania zawodu regulowanego albo działalności regulowanej znajomości języka polskiego. Weryfikacja jest dokonywana na wniosek osoby, której kwalifikacje zawodowe podlegają uznaniu i podlega opłacie.

W opinii KE powyższy przepis nie gwarantuje weryfikacji znajomości języka polskiego w sposób, który byłby proporcjonalny do wykonywanego zawodu regulowanego albo wykonywanej działalności regulowanej. Z zasady proporcjonalności określonej w Dyrektywie wynika, że wymagany poziom znajomości języka musi być odpowiedni do czynności zawodowych, które mają być wykonywane oraz że powinna istnieć możliwość potwierdzania znajomości języka za pomocą dowolnych środków dowodowych.

W opinii KE należy domniemywać, że specjalista, który znaczną część swojej edukacji odbył w danym państwie członkowskim UE, posiada odpowiednią znajomość języka tego państwa.

Analogicznie jak dotychczas, sprawdzenie znajomości języka polskiego będzie mogło nastąpić dopiero po wydaniu decyzji w sprawie uznania kwalifikacji zawodowych albo po wydaniu europejskiej legitymacji zawodowej. Zastosowanie zasady proporcjonalności będzie przejawiać się w tym, że właściwy organ, z własnej inicjatywy, będzie mógł dokonać weryfikacji poziomu znajomości języka, która zostanie ograniczona wyłącznie do potwierdzenia, że osoba posiada znajomość języka w stopniu niezbędnym do wykonywania danego zawodu regulowanego albo danej działalności regulowanej. Weryfikacja nie będzie obejmowała sprawdzania ogólnego poziomu znajomości języka polskiego.

Aby potwierdzić znajomość języka polskiego można będzie posłużyć się różnorakimi środkami dowodowymi. Projektowany art. 29 ust. 4 zawiera otwarty katalog dokumentów możliwych do przedstawienia, w szczególności jest to świadectwo dojrzałości uzyskane po zdaniu egzaminu maturalnego w języku polskim lub dyplom ukończenia studiów prowadzonych w języku polskim. Jedną z możliwości będzie także możliwość przystąpienia do egzaminu z języka polskiego i złożenie do właściwego organu jego wyników.

Po przedłożeniu odpowiednich dokumentów lub wyników ze zdanego egzaminu właściwy organ wyda zaświadczenie potwierdzające spełnianie przez zainteresowaną osobę wymogu znajomości języka polskiego w stopniu niezbędnym do wykonywania danego zawodu regulowanego albo danej działalności regulowanej. Odmowa potwierdzenia znajomości języka polskiego następować będzie w drodze decyzji administracyjnej. Zaskarżenie odmownej decyzji możliwe będzie na podstawie ustawy Kodeks Postępowania Administracyjnego – uregulowanie to jest równoznaczne z prawidłowym wdrożeniem przepisu art. 53 ust. 4 zdanie drugie Dyrektywy.

Wejście w życie

Ustawodawca zakłada, że Projekt Ustawy wejdzie w życie z dniem następującym po dniu ogłoszenia. Jak wskazywane jest w uzasadnieniu Projektu: „wejście w życie w terminie niezapewniającym ustawowego vacatio legis jest podyktowane koniecznością prawidłowego wdrożenia przepisów dyrektywy w jak najszybszym możliwym terminie z uwagi na podjętą przez KE decyzję o skierowaniu skargi przeciwko RP do TSUE”.

Pliki do pobrania

• PKF Alert - Uznawanie kwalifikacji zawodowych.pdf [PDF]