Uprawnienia urzędników skarbowych

Artykuł autorstwa eksperta PKF (Jolanta Nowicka – Manager ds. doradztwa podatkowego),  został opublikowany na łamach dziennika Rzeczpospolita.

Pracownicy aparatu skarbowego dysponują szeregiem możliwości w zakresie weryfikowania sposobu, w jaki podatnik realizuje ciążące na nim obowiązki podatkowe.

Istota merytoryczna kontroli skarbowej sprowadza się do zweryfikowania rzetelności zadeklarowanej podstawy opodatkowania oraz prawidłowości obliczania i regulowania podatków, ujawnienie nie zgłoszonej do opodatkowania działalności gospodarczej w tym wykrycie zatajonych dochodów (nieujawnione źródła), kontrolę celowości i zgodności z prawem gospodarowania środkami pochodzącymi z budżetu państwa środkami państwowych jednostek budżetowych i państwowych jednostek gospodarki pozabudżetowej oraz środkami państwowych funduszy celowych. Działania organów podatkowych służą ochronie interesów i praw majątkowych Skarbu Państwa.

Doręczenie upoważnienia

Momentem wszczęcia kontroli podatkowej jest termin (moment) doręczenia kontrolowanemu lub osobie go reprezentującej upoważnienia do przeprowadzenia przedmiotowej kontroli wraz z  okazaniem, przez kontrolujących, legitymacji służbowej. Zgodnie z obowiązującymi przepisami organ ma prawo do wszczęcia kontroli podatkowej nie wcześniej niż po upływie 7 dni i nie później niż przed upływem 30 dni od dnia doręczenia podmiotowi zawiadomienia o zamiarze jej wszczęcia. Jeżeli kontrola nie zostanie wszczęta w terminie 30 dni od dnia doręczenia zawiadomienia, wszczęcie kontroli wymaga ponownego zawiadomienia (art. 282b § 2).  Kluczowym jest, iż na kontrolowanym podmiocie ciąży obowiązek wskazania osoby, która będzie go reprezentowała na wypadek jego nieobecności, jeżeli nie ustanowił pełnomocnika ogólnego lub szczególnego. Co do zasady weryfikacja podatnika odbywa się przy jego udziale (lub osoby przez niego wskazanej), chyba że kontrolowany zrezygnuje z tego prawa, co powinno zostać złożone na piśmie.

W szczególnych przypadkach organy skarbowe nie są zobligowane do informowania podmiotu o zamiarze weryfikacji w trybie kontroli podatkowej, dlatego też nie zawsze kontrolowany będzie dysponował czasem do właściwego przygotowania się do przedmiotowej kontroli. Katalog wyjątków przedstawia się następująco:

• dotyczy zasadności zwrotu podatku,
• dotyczy niezgłoszonej działalności gospodarczej,
• dotyczy opodatkowania przychodów nieznajdujących pokrycia w ujawnionych źródłach lub pochodzących ze źródeł nieujawnionych,
• podlega wszczęciu na żądanie organu prowadzącego postępowanie przygotowawcze o przestępstwo lub przestępstwo skarbowe,
• podlega wszczęciu na podstawie informacji uzyskanych w świetle przepisów o przeciwdziałaniu wprowadzaniu do obrotu finansowego wartości majątkowych pochodzących z nielegalnych lub nieujawnionych źródeł oraz o przeciwdziałaniu finansowaniu terroryzmu.
• ma charakter doraźny dotyczący ewidencjonowania obrotu za pomocą kasy rejestrującej, użytkowania kasy rejestrującej lub sporządzania spisu z natury,
• dotyczy podatku od wydobycia niektórych kopalin,
  • ma charakter doraźny dotyczący sprawdzenia zachowania warunków zawieszenia działalności gospodarczej.

Ponadto zgodnie z art. 282c § 1 O.p. organy podatkowe nie zawiadamiają o zamiarze wszczęcia kontroli podatkowej, jeżeli posiadają informacje, z których wynika, że kontrolowany:

• został prawomocnie skazany w Rzeczypospolitej Polskiej za popełnienie przestępstwa skarbowego, przestępstwa przeciwko obrotowi gospodarczemu, przestępstwa z ustawy  z 29 września 1994 r. o rachunkowości (DzU z 2018 r., poz. 395 ze zm.) lub wykroczenia polegającego na utrudnianiu kontroli; w przypadku osoby prawnej ten warunek odnosi się do każdego członka zarządu lub osoby zarządzającej, a w przypadku spółek niemających osobowości prawnej - do każdego wspólnika,
• jest zobowiązanym w postępowaniu egzekucyjnym w administracji,
• nie ma miejsca zamieszkania lub adresu siedziby albo doręczanie pism na podane adresy było bezskuteczne lub utrudnione (art. 282c § 1 Op),
• Jak wspomniano powyżej, co do zasady, rozpoczęcie kontroli następuje na podstawie imiennego upoważnienia udzielonego przez właściwy organ, niemniej w szczególnych przypadkach może być wszczęta po okazaniu legitymacji służbowej pracownika organu skarbowego, kontrolowanemu lub osobie przez niego upoważnionej. Powyższe uprawnienia przysługują organom w przypadku, gdy:
  • czynności kontrolne są niezbędne dla przeciwdziałania popełnieniu przestępstwa skarbowego lub wykroczenia skarbowego lub zabezpieczenia dowodów jego popełnienia,
  • czynności kontrolne mają charakter doraźny dotyczący ewidencjonowania obrotu za pomocą kasy rejestrującej, użytkowania kasy rejestrującej lub sporządzania spisu z natury.

Miejsce przeprowadzenia

Jak wskazuje art. 285a § 1 O.p. czynności kontrolne prowadzone są w siedzibie kontrolowanego, w innym miejscu przechowywania dokumentacji oraz w miejscach związanych z prowadzoną przez podmiot działalnością i w godzinach jej prowadzenia, a w przypadku skrócenia w toku kontroli czasu prowadzenia działalności - czynności kontrolne mogą być prowadzone przez 8 godzin dziennie. W sytuacji gdy księgi są prowadzone lub przechowywane poza siedzibą kontrolowanego, kontrolowany na żądanie organu obowiązany jest zapewnić dostęp do ksiąg w swojej siedzibie albo w miejscu ich prowadzenia lub przechowywania, jeżeli udostępnienie ich w siedzibie może w znacznym stopniu utrudnić prowadzenie przez kontrolowanego bieżącej działalności.

Uprawnienia urzędników

W zakresie wynikającym z upoważnienia do kontroli kontrolujący jest w szczególności uprawniony do:

• wstępu na grunt oraz do budynków, lokali lub innych pomieszczeń kontrolowanego,
• wstępu do lokali mieszkalnych, jeżeli jest to niezbędne do zweryfikowania zgodności stanu faktycznego z danymi wynikającymi ze złożonej przez podatnika deklaracji oraz z innych dokumentów potwierdzających poniesienie wydatków na cele mieszkaniowe,
• żądania okazania majątku podlegającego kontroli oraz dokonania jego oględzin,
• żądania udostępniania akt, ksiąg i wszelkiego rodzaju dokumentów związanych z przedmiotem kontroli oraz do sporządzania z nich odpisów, kopii, wyciągów, notatek, wydruków i udokumentowanego pobierania danych w formie elektronicznej,
• zbierania innych niezbędnych materiałów w zakresie objętym kontrolą oraz zabezpieczania zebranych dowodów,
• legitymowania osób w celu ustalenia ich tożsamości oraz przesłuchiwania świadków, kontrolowanego oraz innych osób,
• żądania przeprowadzenia spisu z natury,
• zasięgania opinii biegłych.

Kontrolujący może również zażądać wydania, na czas trwania kontroli, za pokwitowaniem próbek towarów, akt, ksiąg i dokumentów, jeżeli podejrzewa, że są one nierzetelne lub gdy podmiot utrudnia przeprowadzenie kontroli (na przykład nie udostępnia kontrolującym samodzielnego pomieszczenia i miejsca do przechowywania dokumentów).

Sporządzenie protokołu

Po zakończeniu kontroli podatkowej organ skarbowy zobowiązany jest do sporządzenia protokołu kontroli, w którym szczegółowo omawia przebieg przedmiotowej kontroli wraz z zebranym  materiałem dowodowym, który poddaje analizie celem ustalenia stanu faktycznego i stwierdzonych nieprawidłowości oraz wysokości uszczupleń poszczególnych podatków. Kluczowym wymogiem jest wskazanie przepisów prawa materialnego, którym kontrolowany uchybił, a także adnotacja o dokonanym badaniu ksiąg pod kątem ich rzetelności i niewadliwości na gruncie ustawy o rachunkowości.

 ...

Pełny artykuł znajduje się poniżej

Pliki do pobrania

• Uprawnienia urzędników skarbowych - J.N..pdf [PDF]