Uczestnictwo w spółce powstałej w wyniku transgranicznej transformacji

W dniu 23 grudnia 2021 roku na stronie Rządowego Centrum Legislacji został opublikowany projekt ustawy o uczestnictwie pracowników w spółce powstałej w wyniku transgranicznego przekształcenia, połączenia lub podziału spółek (dalej: „Projekt Ustawy” lub „Ustawa”). Nowe unormowania mają służyć wdrożeniu do polskiego porządku prawnego przepisów dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) z 27 listopada 2019 r. 2019/2121 zmieniającej dyrektywę (UE) 2017/1132 w odniesieniu do transgranicznego przekształcania, łączenia i podziału spółek. Projekt Ustawy rozszerza dotychczasowe regulacje, związane z uczestnictwem pracowników, w zakresie przekształceń, połączeń i podziałów spółek kapitałowych.

Projekt Ustawy stanowi nową i całościową regulację oraz ma zastąpić ustawę z 25.04.2008 r. o uczestnictwie pracowników w spółce powstałej w wyniku transgranicznego połączenia się spółek. Jak wskazane zostało w uzasadnieniu, nowelizacja aktualnie obowiązującej ustawy wiązałaby się z koniecznością dokonania znaczącej ilości zmian, co z punktu widzenia zasad legislacji nie jest zasadne. 

Ustawa ma regulować w szczególności formy uczestnictwa pracowników w spółce powstałej w wyniku transgranicznego przekształcenia, połączenia lub podziału spółek, do których należą:

• prawo do wyznaczenia lub wyboru określonej liczby członków rady nadzorczej albo rady dyrektorów;
• prawo rekomendowania członków rady nadzorczej albo rady dyrektorów;
• prawo sprzeciwienia się wyznaczeniu niektórych albo wszystkich członków rady nadzorczej albo rady dyrektorów.

Realizacja prawa pracowników do uczestnictwa w spółce powstałej w wyniku transgranicznego przekształcenia, połączenia lub podziału spółek może nastąpić według jednego z dwóch modeli. Ustawodawca w tym zakresie przyjął rozwiązania prawne z dotychczas obowiązujących przepisów ustawy z dnia 25 kwietnia 2008 r.

W pierwszym modelu o formie uczestnictwa pracowników decyduje się w ramach negocjacji ze specjalnym zespołem negocjacyjnym, jeszcze zanim dojdzie do powstania spółki w wyniku ww. transformacji transgranicznych. Drugi model opiera się natomiast o standardowe zasady, w ramach których realizacja uprawnień pracowników następuje po powstaniu spółki w wyniku transformacji transgranicznej, przy wsparciu zespołu przedstawicielskiego.

Specjalny zespół negocjacyjny

Specjalny zespół negocjacyjny reprezentuje ogół pracowników w spółce przekształcanej, w spółkach łączących się, w spółce dzielonej, a także w spółkach zależnych i zakładach. Zadaniem specjalnego zespołu negocjacyjnego jest prowadzenie negocjacji i zawarcie z właściwymi organami spółki porozumienia.

Specjalny zespół negocjacyjny powoływany jest niezwłocznie po ujawnieniu lub udostępnieniu przez właściwe organy spółki przekształcanej, spółek łączących się lub spółki dzielonej planu transgranicznego przekształcenia, połączenia lub podziału. Projekt Ustawy zawiera szczegółową procedurę wyboru członków specjalnego zespołu negocjacyjnego, określającą moment rozpoczęcia postępowania zmierzającego do utworzenia zespołu, podział miejsc w sposób proporcjonalny do liczby pracowników zatrudnionych w danym państwie członkowskim oraz zasady wyboru członków zespołu przez zakładową organizację związkową lub gdy takowa nie działa u pracodawcy przez ogół pracowników.

Mandat członka specjalnego zespołu negocjacyjnego wygasa w razie ustania stosunku pracy, zrzeczenia się funkcji lub wniosku w sprawie odwołania mandatu podpisanego przez co najmniej 50% pracowników zatrudnionych w spółkach i zakładach na dzień złożenia wniosku. W razie wygaśnięcia mandatu członka specjalnego zespołu negocjacyjnego, do składu specjalnego zespołu negocjacyjnego wchodzi członek rezerwowy.

Pierwsze zebranie członków specjalnego zespołu negocjacyjnego powinno zostać wyznaczone w ciągu 14 dni od dnia otrzymania informacji o wyznaczeniu lub wyborze członków zespołu. Na właściwe organy spółki przekształcanej, spółki łączącej się lub spółki dzielonej nałożony zostanie obowiązek bieżącego przedstawiania specjalnemu zespołowi negocjacyjnemu informacji o planach i przebiegu transgranicznego przekształcenia, połączenia lub podziału do dnia rejestracji spółek powstałych w wyniku tych transformacji.

Wzorując się na dotychczasowych przepisach ustawodawca zapewnił zespołowi uprawnienie do korzystania z pomocy powołanych ekspertów. Eksperci mogą uczestniczyć w negocjacjach w charakterze doradców zespołu.

Zespół negocjacyjny powinien dążyć do zawarcia porozumienia z właściwymi organami spółki. Projekt Ustawy ogranicza termin trwania negocjacji określając w art. 24 Ustawy, iż negocjacje mogą trwać do 180 dni, chyba że strony negocjacji zdecydują o ich przedłużeniu do jednego roku. Ustawa nakłada obowiązek prowadzenia negocjacji w dobrej wierze oraz w sposób zmierzający do zawarcia przedmiotowego porozumienia.

Projekt Ustawy w sposób ogólny określa treść porozumienia, które powinno określać w szczególności:

• zakres jego stosowania;
• zasady uczestnictwa z uwzględnieniem liczby członków w radzie nadzorczej albo radzie dyrektorów, których pracownicy będą mieli prawo wybrać, wyznaczyć lub rekomendować albo liczby członków, których wyznaczeniu pracownicy będą mieli prawo się sprzeciwić; oraz
• dzień wejścia w życie, czas jego trwania, przypadki, kiedy porozumienie może być ponownie negocjowane i procedury negocjacji. W razie braku określenia okresu trwania porozumienia przyjmuje się, że zostało ono zawarte na czas nieokreślony.

Porozumienie zawierane jest w formie pisemnej lub elektronicznej pod rygorem nieważności. Co warte podkreślenia, zespół negocjacyjny może obradować z wykorzystaniem środków komunikacji elektronicznej.

Koszty związane z utworzeniem i działalnością specjalnego zespołu negocjacyjnego ponosi spółka przekształcana, spółki łączące się lub spółka dzielona na zasadach określonych w zawartym przez nie porozumieniu. Ustawa reguluje także zasady ponoszenia kosztów w sytuacji, gdy porozumienie nie zostanie zawarte.

Standardowe zasady uczestnictwa

W drugim z możliwych modeli istotną funkcję pełni zespół przedstawicielski. Składa się on z pracowników spółki powstałej w wyniku transgranicznego przekształcenia, połączenia lub podziału oraz spółek zależnych lub zakładów, wyznaczonych lub wybranych spośród pracowników. Członkowie zespołu przedstawicielskiego wybierani są według zasad przewidzianych dla wyboru członków specjalnego zespołu negocjacyjnego, ich mandat również wygasa na analogicznych zasadach.

Zastosowanie standardowych zasad uczestnictwa pracowników oznacza, że pracownicy spółki powstałej w wyniku transgranicznego przekształcenia, połączenia lub podziału spółek oraz jej spółek zależnych i zakładów, są uprawnieni do:

• wyznaczenia, wyboru albo rekomendowania członków rady nadzorczej albo rady dyrektorów spółki powstałej w wyniku transformacji transgranicznej, albo
• sprzeciwienia się wyznaczeniu niektórych albo wszystkich członków rady nadzorczej lub rady dyrektorów spółki powstałej w wyniku transformacji transgranicznej

- „w liczbie równej najwyższej liczbie reprezentujących pracowników członków rady nadzorczej albo rady dyrektorów spółki przekształcanej, wszystkich spółek łączących się lub spółki dzielonej przed dniem rejestracji” (art. 30 Projektu).

Organ zarządzający spółki powstałej w wyniku transgranicznej transformacji niezwłocznie po otrzymaniu informacji o składzie zespołu przedstawicielskiego, zwołuje pierwsze zebranie organizacyjne członków zespołu przedstawicielskiego. Zespół przedstawicielski, analogicznie jak specjalny zespół negocjacyjny, może obradować na posiedzeniach prowadzonych z wykorzystaniem środków komunikacji elektronicznej.

W Projekcie Ustawy określone zostało, iż standardowych zasad uczestnictwa nie przyjmuje się, jeżeli w spółce przekształcanej, w żadnej ze spółek łączących się lub w spółce dzielonej nie stosowano form uczestnictwa (art. 33 Projektu). Jak można przeczytać w uzasadnieniu Ustawy „jest to jedyny przypadek, w którym wyłącza się obowiązek przyjęcia choćby podstawowych zasad standardowych uczestnictwa”. Uregulowanie takie jest konsekwencją faktu, iż w procesie transformacji mogą uczestniczyć spółki, w których nie stosowano modelu angażowania pracowników w zarządzanie spółką. 

Standardowe zasady uczestnictwa pracowników, z wyjątkiem wyżej opisanej sytuacji, stosuje się od dnia przekształcenia, połączenia lub podziału spółek (o którym mowa odpowiednio w art. 552, 493 § 2 i 530 ustawy z dnia 15 września 2000 r. - Kodeks spółek handlowych), w następujących przypadkach:

• właściwy organ spółki przekształcanej, spółki łączącej się lub spółki dzielonej podejmie uchwałę w sprawie bezpośredniego podlegania standardowym zasadom uczestnictwa pracowników oraz przestrzegania ich od daty rejestracji spółki powstałej w wyniku transgranicznej transformacji; albo
• pracownicy nie zgłoszą kandydatów na członków specjalnego zespołu negocjacyjnego lub zgłoszą kandydatów w liczbie mniejszej niż ilość miejsc w specjalnym zespole negocjacyjnym przypadających spółce; albo
• właściwy organ spółki przekształcanej, spółki łączącej się lub spółki dzielonej i specjalny zespół negocjacyjny tak postanowią; albo
• porozumienie nie zostanie zawarte w terminie określonym w 180 dni od rozpoczęcia negocjacji.

Co warte podkreślenia, uregulowanie w Ustawie standardowych zasad uczestnictwa ma na celu zapobieżenie sytuacji, w której nie doszłoby do zawarcia porozumienia i pracownicy mogliby zostać pozbawieni prawa do uczestnictwa w nowej spółce.

Członkowie specjalnego zespołu negocjacyjnego, zespołu przedstawicielskiego, eksperci zobowiązani są do nieujawniania informacji stanowiących tajemnicę przedsiębiorstwa uzyskanych w związku z pełnioną funkcją. Obowiązek ten trwa również po zaprzestaniu pełnienia tych funkcji.

Projekt Ustawy w art. 52 przewiduje, iż pracownikom będącym przedstawicielami pracowników przysługuje prawo do płatnych zwolnień od pracy zawodowej w związku z pełnieniem przez nich funkcji.

Reprezentacja pracowników w radzie nadzorczej albo radzie dyrektorów

Projekt Ustawy reguluje również sytuację osób reprezentujących polskich pracowników w radzie nadzorczej albo radzie dyrektorów spółki powstałej w wyniku transgranicznej transformacji. Rozwiązania te są tożsame dla dwóch powyższych modeli.

Osoby reprezentujące pracowników zatrudnionych w Rzeczypospolitej Polskiej w radzie nadzorczej albo radzie dyrektorów spółki powstałej w wyniku transgranicznej transformacji są wybierane przez pracowników, w wyborach bezpośrednich i tajnych, zgodnie z regulaminami przyjętymi przez odpowiednio specjalny zespół negocjacyjny albo zespół przedstawicielski. Wybory odbywają się w czasie pracy, w terminie jednego lub więcej dni roboczych z zachowaniem prawa do wynagrodzenia (art. 44 ust. 1 Projektu Ustawy).

Ustawodawca przyjął zasadę, zgodnie z którą osobom reprezentującym pracowników w radzie nadzorczej albo radzie dyrektorów spółki powstałej w wyniku transgranicznego przekształcenia, połączenia lub podziału spółek, przysługują te same prawa i obowiązki co pozostałym członkom rady nadzorczej albo rady dyrektorów (art. 45 Projektu Ustawy), w tym prawo głosu na równi z  innymi członkami tego organu.

Ochrona przedstawicieli pracowników

W art. 51 Projektu Ustawy wskazano, że „pracodawca nie może wypowiedzieć ani rozwiązać stosunku pracy ani zmienić jednostronnie warunków pracy lub wynagrodzenia na niekorzyść pracownika będącego członkiem specjalnego zespołu negocjacyjnego, zespołu przedstawicielskiego albo przedstawicielem pracowników w radzie nadzorczej albo radzie dyrektorów spółki powstałej w wyniku transgranicznego przekształcenia, połączenia lub podziału spółek w czasie trwania mandatu bez zgody:

• reprezentującej pracownika zakładowej organizacji związkowej,
• okręgowego inspektora pracy właściwego miejscowo dla siedziby pracodawcy, jeżeli pracownik nie jest reprezentowany przez zakładową organizację związkową”.

Wyżej wymienione organy mają 14 dni roboczych, od chwili złożenia przez pracodawcę pisemnego zawiadomienia o planowanych czynnościach, na wyrażenie swojego stanowiska. Bezskuteczny upływ tego terminu będzie równoznaczny z udzieleniem zgody.

Warto również podkreślić, że zgodnie z art. 58 Projektu, przedstawiciele pracowników powołani na podstawie przepisów uchylanej ustawy z dnia 25 kwietnia 2008 r. o uczestnictwie pracowników w spółce powstałej w wyniku transgranicznego połączenia się spółek, pełnią swoje obowiązki do końca kadencji oraz podlegają ww. ochronie.

Wejście w życie

Nowe przepisy powinny zostać wdrożone do polskiego porządku prawnego nie później niż do 31 stycznia 2023 r.

Pliki do pobrania

• PKF Alert - Uczestnictwo w spółce powstałej w wyniku transgranicznej transformacji.pdf [PDF]