Środki z IKZE nie są zwolnione z podatku

Artykuł autorstwa eksperta PKF (Aldona Skarżewska), został opublikowany 07 lipca 2014 r. na łamach "Dziennika Gazeta Prawna" dnia 7 lipca 2014 r.

W przeciwieństwie do oszczędzania na IKE, środki gromadzone na IKZE nie są zwolnione z podatku. Zaś gromadzenie oszczędności na Indywidualnym Koncie Zabezpieczenia Emerytalnego wiąże się z ulgą podatkową w postaci możliwości odliczenia od podstawy opodatkowania PIT kwot wpłat na to konto, dokonanych przez oszczędzającego – podatnika w roku podatkowym, do wysokości określonej w przepisach o IKZE (art. 26 ust. 1 pkt 2b ustawy o PIT). Na IKZE będzie można co roku wpłacić maksymalnie kwotę odpowiadającą 1,2-krotności prognozowanego na dany rok przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia w gospodarce narodowej. W 2014 roku jest to 4495,20 zł, w 2013 roku - 4231,20 zł, a w 2012 roku - 4030,80 zł.

Przychód

Wypłata lub zwrot całości środków zgromadzonych na IKZE generuje przychód podatkowy, o którym mowa w art. 20 ust. 1 ustawy o PIT. Przepis ten definiując przychody z innych źródeł zalicza do nich m.in. kwoty uzyskane z tytułu zwrotu oraz wypłaty z IKZE w tym także dokonane na rzecz osoby uprawnionej na wypadek śmierci oszczędzającego.

Zwolnienie

Ustawa o PIT przewiduje w art. 21 ust. 1 pkt 58b zwolnienie także w odniesieniu do wypłat z IKZE, ale wyłącznie wówczas, gdy są to wypłaty transferowe środków zgromadzonych przez oszczędzającego na indywidualnym koncie zabezpieczenia emerytalnego:

• pomiędzy instytucjami finansowymi prowadzącymi indywidualne konta zabezpieczenia emerytalnego,
• na indywidualne konto zabezpieczenia emerytalnego osoby uprawnionej,
• po śmierci oszczędzającego,w postępowaniu likwidacyjnym lub upadłościowym na indywidualne konto zabezpieczenia emerytalnego oszczędzającego.

PIT

Wypłata z IKZE po zakończeniu okresu oszczędzania przez oszczędzającego, zwrot środków zgromadzonych na tym koncie oraz wypłata środków zgromadzonych przez oszczędzającego na IKZE na rzecz osoby uprawnionej na wypadek śmierci oszczędzającego będzie podlegała opodatkowaniu PIT według skali podatkowej.

Każdorazowa wypłata, opodatkowana podatkiem dochodowym, będzie się wiązała, po stronie instytucji finansowej dokonującej wypłat, z obowiązkiem poboru zaliczek na podatek dochodowy, stosownie do art. 35 ust. 1 pkt 9 ustawy PIT. Przepis ten zobowiązuje do poboru zaliczek miesięcznych jako płatnika instytucję finansową, o której mowa w art. 34a ust. 3 ustawy z 20 kwietnia 2004 r. o indywidualnych kontach emerytalnych oraz indywidualnych kontach zabezpieczenia emerytalnego (dalej: ustawa o IKE/IKZE) - od środków wypłacanych zgodnie z art. 34a ust. 3 tej ustawy, pomniejszonych o potrącone przez płatnika w danym miesiącu składki, o których mowa w art. 26 ust. 1 pkt 2 lit. b.

Zaliczkę tę pobiera się stosując najniższą stawkę podatkową określoną w skali podatkowej, o której mowa w art. 27 ust. 1 ustawy o PIT, czyli 18 proc. Pobraną zaliczkę instytucja finansowa przekazuje na rachunek urzędu skarbowego właściwego według siedziby płatnika, w terminie do 20. dnia miesiąca następującego po miesiącu, w którym pobrano zaliczki (art. 38 ust. 1 ustawy o PIT). Następnie w terminie do końca stycznia roku następującego po roku podatkowym płatnik zobowiązany jest przesłać do urzędu skarbowego, właściwego według siedziby płatnika roczną deklarację PIT-4R.

Obowiązek informacyjny

Na płatnika został nałożony również obowiązek informacyjny. Zgodnie bowiem z art. 39 ust. 1 ustawy o PIT w terminie do końca lutego roku następującego po roku podatkowym płatnicy, o których mowa m.in. w art. 35, czyli także instytucja finansowa dokonująca wypłaty z IKZE, są obowiązani przekazać podatnikowi i urzędowi skarbowemu właściwemu według miejsca zamieszkania podatnika, a w przypadku podatnika nieposiadającego na terytorium RP miejsca zamieszkania, urzędowi skarbowemu, którym kieruje naczelnik urzędu skarbowego właściwy w sprawach opodatkowania osób zagranicznych - imienne informacje sporządzone na druku PIT-11.

PIT-8C

Jeśli jednak instytucja finansowa dokonałaby jednorazowej wypłaty środków zgromadzonych na IKZE, na wniosek oszczędzającego, zastosowanie znajdzie art. 35 ust. 11 ustawy PIT. Wskazuje on, iż instytucja finansowa, o której mowa w art. 34a ust. 3 ustawy o IKE/IKZE, nie pobiera zaliczki na podatek dochodowy, lecz jest obowiązana, w terminie do końca lutego, po upływie roku podatkowego, sporządzić i przekazać podatnikowi oraz naczelnikowi urzędu skarbowego właściwemu według miejsca zamieszkania podatnika, a w przypadku podatnika, niemającego na terytorium RP miejsca zamieszkania – naczelnikowi urzędu skarbowego właściwemu w sprawach opodatkowania osób zagranicznych imienne informacje sporządzone na formularzu PIT-8C.

W takiej sytuacji podatnik sam w zeznaniu podatkowym wykazuje wypłaconą kwotę jako swój przychód z innych źródeł (art. 20 ust. 1 ustawy o PIT).

Przyrost wartości

Wątpliwość co do prawidłowości zastosowania przepisów ustawy podatkowej powstaje wówczas, gdy na rachunku nastąpi przyrost wartości zgromadzonych środków, np. wskutek przekazania na IKZE pożytków z papierów wartościowych zgromadzonych na tym rachunku, w postaci dywidend z akcji i odsetek od obligacji. Czy w takiej sytuacji powstaje przychód od zysków kapitałowych, od którego płatnik jest zobligowany pobrać 19-proc. podatek?

Jako przychody z innych źródeł kwalifikowane są kwoty uzyskane z tytułu zwrotu oraz wypłaty z IKZE. Natomiast odrębne źródło przychodu, określone w art. 17 ust. 1 ustawy o PIT, stanowią kapitały pieniężne. Czy zatem w przypadku oszczędzania na IKZE i inwestowania zgromadzonych na nim środków mogą powstać przychody z dwu źródeł przychodu: z kapitałów pieniężnych w odniesieniu do np. pożytków z papierów wartościowych i z innych źródeł, o których mowa w art. 20 ust. 1 ustawy o PIT, w przypadku zwrotu oraz wypłaty z IKZE?

W orzecznictwie organów podatkowych dominuje pogląd, iż pożytki z papierów wartościowych zgromadzonych na IKZE, przekazane na to konto, nie są kwalifikowane do przychodów z kapitałów pieniężnych. Opodatkowaniu podlega bowiem dopiero kwota uzyskana z tytułu zwrotu/wypłaty z IKZE według skali podatkowej w trybie art. 20 ust. 1 ustawy o PIT. Przychód stanowi wówczas cała kwota zgromadzona na IKZE, łącznie z pożytkami takimi jak odsetki, dyskonto czy dywidendy z papierów wartościowych. Opodatkowanie tych pożytków na wcześniejszym etapie spowodowałoby w dacie zwrotu/wypłaty środków z IKZE ich ponowne, podwójne opodatkowanie.

Odsetki, dyskonto czy dywidendy stanowią przychody z kapitałów pieniężnych, gdy są uzyskiwane poza IKZE, co do którego ustawodawca przyjął przecież inne rozwiązania podatkowe. Ulga podatkowa w przypadku IKZE to de facto odroczenie w czasie opodatkowania środków znajdujących się i inwestowanych na tym koncie. Kwoty odliczone od podstawy opodatkowania są na wyjściu z IKZE opodatkowane podatkiem dochodowym. Taki schemat przyjętego przez ustawodawcę rozwiązania zostałby zaburzony przez opodatkowanie pożytków uzyskanych w trakcie oszczędzania. Przekazanie pożytków z papierów wartościowych zgromadzonych na IKZE na to konto również stanowi wpłatę. Wpłaty te zatem także obejmuje ulga w postaci prawa do ich odliczenia od podstawy opodatkowania. Z kolei zwrot/wypłata tych środków wiąże się z powstaniem dochodu do opodatkowania. Zachowanie symetrii między odliczeniem w ramach ulgi, a następnie opodatkowaniem wpłaconych kwot wymaga rezygnacji przez ustawodawcę z podatku na etapie uzyskania pożytków tytułem inwestowania środków znajdujących się na IKZE.

Dodatkowy argument przemawiający za brakiem opodatkowania przyrostu wartości środków znajdujących się na IKZE podatkiem od zysków kapitałowych podsuwa treść art. 11 ust. 1 ustawy o PIT, z którego wynika, że przychodami podlegającymi opodatkowaniu z tytułów wymienionych w art. 30a ust. 1 ustawy o PIT są otrzymane lub postawione do dyspozycji podatnika w roku kalendarzowym pieniądze i wartości pieniężne oraz wartość otrzymanych świadczeń w naturze i innych nieodpłatnych świadczeń. Sformułowanie: „otrzymane lub postawione do dyspozycji pieniądze i wartości pieniężne” oznacza taki stan, w którym podatnik może swobodnie korzystać z pieniędzy. W przypadku oszczędzania na IKZE swobodne korzystanie z pieniędzy następuje w sytuacji wypłaty, o której mowa w art. 35a ustawy o IKE/IKZE lub zwrotu środków zgromadzonych na tym koncie.
Środki te będą pochodziły z:

• wpłat na IKZE,
• wypłat transferowych na konto IKZE oszczędzającego,
• a także inwestowania środków zgromadzonych na IKZE.

Dopóki jednak nie nastąpi wypłata lub zwrot środków z IKZE, nie powstanie przychód podatkowy, ponieważ podatnik nie ma możliwości swobodnego z nich korzystania. A zatem odsetki, dyskonto czy dywidendy z papierów wartościowych, znajdujących się na IKZE, nie stanowią przychodów w dacie ich przekazania na to konto, a wyłącznie w dacie ich wypłaty/zwrotu z IKZE. Dopiero wówczas zostaje bowiem spełniony warunek wynikający z art. 11 ust. 1 ustawy o PIT, dotyczący swobodnego korzystania z pieniędzy.

Podatek pobrany przez instytucje finansowe prowadzące indywidualne konta zabezpieczenia emerytalnego, od przekazanych na te konta pożytków z papierów wartościowych lub innych przychodów wymienionych w art. 30a ust. 1 ustawy o PIT, stanowi nadpłatę, o której mowa w art. 72 par. 1 pkt 2 ordynacji podatkowej. W takiej sytuacji podatnik ma prawo, stosownie do art. 75 par. 1 ordynacji podatkowej, wystąpić do właściwego urzędu skarbowego z wnioskiem o stwierdzenie nadpłaty.

Podstawa prawna

1. Ustawa z 20 kwietnia 2004 r. o indywidualnych kontach emerytalnych oraz indywidualnych kontach zabezpieczenia emerytalnego (Dz.U. nr 116, poz. 1205 ze zm.).
2. Ustawa z 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych (t.j. Dz.U. z 2012 r. poz. 361 ze zm.).
3. Ustawa z 29 sierpnia 1997 r. - Ordynacja podatkowa (t.j. Dz.U. z 2012 r. poz. 749 ze zm.).

Podsumowanie

Zalety IKZE:

• Kwoty wpłat można odliczyć od podstawy opodatkowania.
• Opodatkowanie najniższą stawką 18 proc.

Wady:

• Wątpliwość co do kwalifikacji podatkowej, przyrostu wartości środków znajdujących się na IKZE.
• Limit wpłat na IKZE.
• Wypłata z IKZE po zakończeniu okresu oszczędzania przez oszczędzającego a także każdy zwrot środków zgromadzonych na tym koncie podlega opodatkowaniu PIT.