Rzetelna sprawozdawczość finansowa

Artykuł autorstwa eksperta PKF (Mariusz Kuciński, Partner, Biegły Rewident) został opublikowany 24 lutego 2012 r. w dzienniku Gazeta Finansowa.

W funkcjonującym obecnie modelu prowadzenia biznesu coraz częściej szeroko rozumiani inwestorzy nie uczestniczą w bieżącym zarządzaniu jednostkami, w których posiadają ulokowane aktywa finansowe. Reprezentacją inwestorów jest rada nadzorcza, która w ich imieniu sprawuje nadzór nad działalnością Spółek. Taki model, można zaryzykować stwierdzenie, sprawdza się w przypadku jednostek o niezbyt rozproszonym akcjonariacie. Nieco inaczej w praktyce przedstawia się sytuacja w spółkach o dużym rozdrobnieniu akcjonariuszy, gdzie drobni inwestorzy przeważnie nie mają pełnego dostępu do szczegółowych informacji i muszą bazować na informacjach finansowych publikowanych w ogólnodostępnych sprawozdaniach finansowych – analogiczne kwestia ta wygląda w przypadku pozostałych interesariuszy takich jak instytucje finansowe (np. banki czy fundusze inwestycyjne).

Zarząd jest organem odpowiedzialnym za przygotowanie prawidłowego sprawozdania finansowego, które powinno rzetelnie i jasno oddawać sytuację majątkową i finansową spółki. To z pozoru proste stwierdzenie „rzetelnie i jasno oddawać sytuację majątkową i finansową spółki„ nabiera w dzisiejszych czasach bardzo szerokiego znaczenia, za którego potwierdzenie (atestację) odpowiedzialny jest audytor.

Dlaczego zapewnienie prawidłowości i rzetelności sprawozdania finansowego jest tak skomplikowane i istotne dla inwestorów? Odpowiedź na to pytanie wymaga przedstawienia mnogości zagadnień, które są związane ze sporządzeniem rzetelnej informacji finansowej dla inwestorów.

Ewolucja dziedziny nauki jaką jest rachunkowość oraz rozwój rynków, który nastąpił szczególnie w ostatnich dekadach spowodował, że w całej historii nie występowało tak wiele pozycji sprawozdania, których wycena zależna jest od szacunków i wyceny w wartości rynkowej lub godziwej, czyli tak naprawdę od przyszłych zdarzeń gospodarczych. Przykłady takich składników aktywów czy pasywów można znaleźć w każdej pozycji bilansu poczynając od wartości niematerialnych i prawnych (np. znaki firmowe, posiadane licencje itp.) poprzez aktywa trwałe (np. nieruchomości inwestycyjne, inwestycje w innych jednostkach itp.), a skończywszy na aktywach obrotowych i zobowiązaniach (papiery wartościowe, obligacje, instrumenty finansowe, leasing itp.). Niezwykle istotną kwestią związaną z wyceną aktywów i pasywów są właściwe ustalenia czy nie występują przesłanki świadczące o możliwości utraty wartości przez aktywa, czyli czy nie jest konieczne oszacowanie, czy wartość odzyskiwalna na dzień bilansowy nie jest niższa od wartości bilansowych. W przypadku wystąpienia takiej sytuacji należy dokonać odpisu aktualizującego wartość pozycji. W przypadku, gdy uregulowania zezwalają na zastosowanie wyceny wartości godziwej, istotnym elementem oceny jest prawidłowość jej ustalenia, a wartość ta może być ustalona w oparciu o ceny z aktywnego rynku, ale także w oparciu o inne modele np. zdyskontowanych przepływów pieniężnych (DCF), metodą porównawczą (mnożnikową) czy też metodami majątkowymi. W takim przypadku szczególnej uwagi wymagają kwestie: właściwego doboru zastosowanej metody wyceny (niekiedy dla określenia wartości godziwej danego składnika w określonym przypadku w zależności od okoliczności właściwe będą inne metody wyceny) oraz prawidłowość przygotowania wyceny tj.  konstrukcja i metodologia modelu ekonometrycznego, aktualność założeń mikro i makroekonomicznych, w szczególności zakładane poziomy wzrostu i wartość przyjętych stóp dyskontowych.

Niezwykle istotną kwestią jest również ocena możliwości kontynuacji działalności. Oświadczenie w tym zakresie zobowiązany jest złożyć zarząd spółki uwzględniając wszystkie znane mu informacje. Audytor, aby potwierdzić zasadność takiego oświadczenia, musi wyjść poza samo badanie ksiąg i przeanalizować zarówno wszelkie procesy zachodzące wewnątrz firmy, jej organizację jak również bezpośrednie otoczenie biznesowe. Należy wziąć pod uwagę m.in. takie kwestie jak posiadane technologie (czy np. ze względów formalnych – ochrona środowiska lub inne uregulowania – będą mogły być wykorzystane), ewentualne ryzyko wzrostu kosztu kapitału, czy też trudności z jego pozyskaniem, co może być wynikiem bieżącej sytuacji na rynkach finansowych lub sytuacji w jakiej znajdzie się jednostka (np. rating branży w której działa jednostka, czym kierują się instytucje finansowe). Utrata obecnych źródeł finansowania początkowo spowodować może zmniejszenie płynności, a w konsekwencji doprowadzić nawet do bankructwa. Specjalnej uwagi wymagać więc będzie ocena ryzyka obciążającego spółkę oraz przyjętych przez zarząd zasad zarządzania tym ryzykiem, a także odniesienie się do ich wpływu na przewidywaną sytuację finansową jednostki.

Innym istotnym elementem oceny sprawozdania jest kompletność ujawnionych zobowiązań, rezerw i zobowiązań warunkowych (np. wartość oraz ryzyko ewentualnej wymagalności udzielonych przez spółkę poręczeń). Niezbędna jest też ocena terminu wymagalności zobowiązań, możliwości rolowania kredytów obrotowych bądź też dywersyfikacji, w krótkim okresie czasu, źródeł finansowania.

Oceny wymaga też zasadność rozpoczętych inwestycji w poprzednich okresach, pod kątem ich możliwości kontynuacji (czy jednostka posiada potencjał wystarczający na ich finalizację) i osiągnięcia zamierzonej stopy zwrotu.

Reasumując można stwierdzić iż rzetelna sprawozdawczość finansowa, przyczynia się do wzrostu zaufania i wzrostu efektywności rynków. Z jednej strony stanowi jedną z podstaw oceny użytkowników sprawozdań, zdolności Zarządu jednostki sprawozdawczej do realizacji funkcji powierniczej (zabezpieczenie wartości zainwestowanych środków), a z drugiej pozwala wyrobić sobie zdanie na temat potencjału i zdolności jednostki do wypracowywania zysków tj. pomnażania zainwestowanego kapitału.