RAPORT: Równość płci w zarządach

Raport autorstwa eksperta PKF (Daniel Rymarz - Wiceprezes Zarządu PKF Advisory).

Czy polskie spółki giełdowe są gotowe na nadchodzące zmiany?

Równość płci w zarządach i radach nadzorczych spółek giełdowych od lat pozostaje tematem debat na szczeblu krajowym i unijnym. W listopadzie 2022 r. Parlament Europejski i Rada przyjęły dyrektywę (UE) 2022/2381, której celem jest poprawa relacji płci w organach nadzorczych i wykonawczych spółek notowanych na giełdach. Jest to kolejny krok w kierunku realizacji polityki Unii Europejskiej dążącej do zniwelowania nierówności na rynku pracy oraz promowania różnorodności jako kluczowego elementu zrównoważonego rozwoju gospodarczego.

Choć dyrektywa ma zastosowanie do wszystkich państw członkowskich UE, jej implikacje dla poszczególnych krajów – w tym dla Polski – mogą być szczególnie istotne. Dążenie do większej reprezentacji kobiet w organach decyzyjnych przedsiębiorstw nie tylko wpisuje się w trendy globalne, ale również stanowi wyzwanie dla wielu firm, które wciąż charakteryzują się wyraźnie męską dominacją w strukturach zarządczych.

Kluczowe założenia dyrektywy

Dyrektywa wprowadza konkretne minimalne cele w zakresie reprezentacji płci w zarządach i radach nadzorczych spółek notowanych na giełdach:

• Co najmniej 33% stanowisk zarządczych w spółkach powinno być obsadzone w sposób zapewniający większe zróżnicowanie płci.
• Spółki notowane na giełdzie będą zobowiązane do raportowania swoich strategii różnorodności płci i przedstawiania uzasadnienia w przypadku nieosiągnięcia wymaganych poziomów reprezentacji.
• Dyrektywa przewiduje wyjątki, np. w sytuacji braku odpowiednio wykwalifikowanych kandydatek/kandydatów, jednak są one ograniczone czasowo i wymagają wdrożenia planów naprawczych.

Zgodnie z Dyrektywą CSRD, państwa członkowskie Unii Europejskiej miały obowiązek implementacji tych regulacji do prawa krajowego do 6 lipca 2024 roku. Polska wdrożyła te przepisy z opóźnieniem, przyjmując odpowiednią ustawę 6 grudnia 2024 roku. W efekcie, obowiązek raportowania ESG dla spółek giełdowych i innych dużych jednostek zainteresowania publicznego (JZP) będzie dotyczył danych za rok 2025, które należy opublikować w 2026 roku. Oznacza to, że spółki mają około dwóch lat na dostosowanie się do nowych wymogów i wprowadzenie niezbędnych zmian w strukturach zarządczych.

Stan faktyczny w Polsce – wyniki analizy PKF Advisory

PKF Advisory przeprowadziło analizę trzyletnią (2021–2023) dotyczącą struktury Zarządów i Rad Nadzorczych 20 największych spółek notowanych na Giełdzie Papierów Wartościowych w Warszawie (WIG20). Wyniki tej analizy wskazują na istotne wyzwania, jakie stoją przed polskimi przedsiębiorstwami w kontekście implementacji dyrektywy.

Reprezentacja kobiet w Zarządach

W latach 2021–2023 udział kobiet w Zarządach spółek WIG20 pozostawał praktycznie niezmienny i oscylował wokół 15%. Oznacza to, że wciąż ponad 85% stanowisk wykonawczych zajmują mężczyźni, co znacznie odbiega od docelowych 33% wymaganych przez dyrektywę.

Aby osiągnąć wymogi dyrektywy w zakresie zarządów, spółki WIG20 musiałyby:

• Zastąpić 22 mężczyzn kobietami na stanowiskach członków zarządu, lub
• Utworzyć dodatkowe 33 stanowiska i obsadzić je kobietami, aby osiągnąć wymagany poziom reprezentacji.

Reprezentacja kobiet w Radach Nadzorczych

Sytuacja wygląda nieco lepiej w Radach Nadzorczych. W analizowanym okresie liczba kobiet wzrosła o 11%, co przełożyło się na wzrost ich udziału z 25% do 26,5%. Mimo to wciąż brakuje kilku punktów procentowych do osiągnięcia wymaganego 33%.
Aby spełnić wymogi dyrektywy, spółki WIG20 musiałyby:

• Zastąpić 21 mężczyzn kobietami w Radach Nadzorczych, lub
• Utworzyć dodatkowe 35 stanowisk i obsadzić je kobietami.

Wyniki analizy wskazują, że jeśli polskie spółki giełdowe nie podejmą aktywnych działań na rzecz promowania różnorodności płci, w latach 2025–2026 mogą znaleźć się pod dużą presją regulacyjną i wizerunkową.

Szanse i wyzwania wynikające z wdrożenia dyrektywy

Potencjalne korzyści

1. Poprawa ładu korporacyjnego – liczne badania pokazują, że zespoły zarządcze o zróżnicowanych perspektywach podejmują lepsze decyzje strategiczne i charakteryzują się większą skutecznością operacyjną.
2. Lepsza sytuacja kobiet na rynku pracy – implementacja dyrektywy może zwiększyć dostęp kobiet do wysokich stanowisk i zmniejszyć lukę płacową pomiędzy płciami.
3. Większa atrakcyjność inwestycyjna spółek – inwestorzy coraz częściej kierują się kryteriami ESG (Environmental, Social, Governance), a spełnianie standardów różnorodności płci może zwiększać atrakcyjność spółek w oczach funduszy inwestycyjnych.
4. Innowacyjność i konkurencyjność – różnorodne zespoły są bardziej kreatywne i lepiej dostosowują się do zmieniających się warunków rynkowych.

Możliwe wyzwania

1. Ryzyko tokenizmu – istnieje obawa, że niektóre firmy będą mianować kobiety na stanowiska jedynie w celu spełnienia wymogów formalnych, zamiast faktycznie angażować je w procesy decyzyjne.
2. Wysokie koszty adaptacji – wprowadzenie programów szkoleniowych, mentoringowych oraz zmiana polityki rekrutacyjnej może wiązać się z dodatkowymi kosztami dla spółek.
3. Opór kulturowy i organizacyjny – niektóre firmy mogą mieć trudności z akceptacją nowych regulacji, szczególnie w branżach historycznie zdominowanych przez mężczyzn.
4. Ograniczona pula kandydatek – w niektórych sektorach może brakować wystarczającej liczby kobiet z odpowiednim doświadczeniem menedżerskim, co może stanowić wyzwanie przy obsadzaniu stanowisk.

Podsumowanie

Dyrektywa (UE) 2022/2381 stanowi znaczący krok w kierunku równości płci na najwyższych szczeblach zarządzania. Jej wdrożenie będzie wymagało od polskich spółek giełdowych strategicznych działań i większego zaangażowania w politykę różnorodności. Chociaż proces ten wiąże się z wyzwaniami, długoterminowe korzyści dla polskiego rynku kapitałowego oraz gospodarki mogą być znaczące. Na koniec 2023 roku aż osiem z badanych Spółek miało w 100 procentach męski skład Zarządu oraz w dwóch Spółkach, skład Rady Nadzorczej. Z kolei tylko trzy Zarządy i cztery Rady Nadzorcze badanych Spółek spełniały kryteria Dyrektywy.