Projekt ustawy o fundacji rodzinnej

Na stronie internetowej Rządowego Centrum Legislacji[1] opublikowany został nowy projekt ustawy o fundacjach rodzinnych (wersja z dnia 15 października 2021 roku; dalej również: „Projekt ustawy”) opracowany przez Ministerstwo Rozwoju, Pracy i Technologii we współpracy z Ministerstwem Finansów.

Istotą Projektu ustawy jest wprowadzenie do polskiego systemu prawnego instytucji fundacji rodzinnej, ułatwiającej sukcesję polskich przedsiębiorstw rodzinnych i umożliwiającej akumulację oraz ochronę majątku rodzinnego (majątek posiadany przez fundację rodzinną nie wejdzie do masy spadkowej po spadkodawcy - założycielu fundacji - co ułatwi przeprowadzenie sukcesji międzypokoleniowej bez konieczności upłynniania majątku). Polska fundacja rodzinna jest wzorowana na fundacjach tego typu działających w wielu państwach europejskich, m.in. Austrii, Niemczech czy Szwajcarii.

Projekt ustawy o fundacji rodzinnej reguluje kwestie tworzenia, organizacji, funkcjonowania, rozwiązania i likwidacji fundacji rodzinnej oraz prawa i obowiązki fundatora, a także beneficjenta (art. 1 Projektu ustawy).

Utworzenie fundacji rodzinnej

Zgodnie z Projektem ustawy fundacja rodzinna ma być nowym typem osoby prawnej, której siedziba musi znajdować się na terytorium Rzeczpospolitej Polskiej. Dla utworzenia fundacji rodzinnej konieczne będzie sporządzenie przez notariusza testamentu albo aktu założycielskiego, obejmujących oświadczenie o utworzeniu fundacji rodzinnej. Projekt ustawy zawiera wyliczenie dodatkowych wymaganych dokumentów. 

Z chwilą sporządzenia aktu założycielskiego lub otwarcia testamentu powstanie fundacja rodzinna w organizacji, która będzie mogła we własnym imieniu zarządzać posiadanym majątkiem i zapewniać jego ochronę. Fundacja rodzinna uzyska osobowość prawną z chwilą wpisu do jawnego rejestru fundacji rodzinnych prowadzonego przez Sąd Okręgowy w Warszawie.

Zgodnie z Projektem ustawy fundacja rodzinna nie będzie mogła prowadzić działalności gospodarczej z wyjątkiem typów działalności enumeratywnie wymienionych w art. 7 Projektu ustawy.

Fundator

Zgodnie z Projektem ustawy, fundatorem będzie mogła być wyłącznie osoba fizyczna mająca pełną zdolność do czynności prawnych, która przekaże fundacji rodzinnej aktywa (tzw. fundusz założycielski w kwocie co najmniej 100 tys. złotych).

Fundacja rodzinna będzie mogła być założona przez więcej niż jedną osobę, także przez osoby niespokrewnione. Z uwagi jednak na dopuszczalność sporządzenia testamentu wyłącznie przez jedną osobę, fundacja rodzinna tworzona w testamencie będzie mogła mieć tylko jednego fundatora. W takim przypadku, o ile statut tak stanowi, dodatkowym fundatorem będzie mógł zostać współmałżonek, wstępny lub zstępny fundatora, który w chwili otwarcia spadku był współwłaścicielem mienia wnoszonego na podstawie testamentu do fundacji rodzinnej.

Prawa i obowiązki przysługujące fundatorowi będą mogły być powierzone w statucie innym osobom. Należy podkreślić, że rola i wpływ fundatora na fundację rodzinną zależeć będzie od indywidualnych decyzji fundatora i jego woli.

Fundator będzie osobą uprawnioną do ustalenia statutu fundacji rodzinnej, który należy sporządzić w formie aktu notarialnego.

Kto może zostać beneficjentem?

Zgodnie z art. 27 Projektu ustawy beneficjentem fundacji rodzinnej może zostać:

• osoba fizyczna; albo
• organizacja pozarządowa prowadząca działalność pożytku publicznego.

Krąg beneficjentów fundacji rodzinnej oraz zakres ich uprawnień będzie ustalany przez fundatora (z możliwością dokonania zmian w zakresie beneficjentów i przysługujących im świadczeń). Beneficjent będzie mógł, zgodnie z wolą fundatora wyrażoną w statucie, otrzymać świadczenie od fundacji rodzinnej albo mienie po jej likwidacji. Świadczenie od fundacji rodzinnej może być przyznane pod warunkiem albo z zastrzeżeniem terminu.

Zgodnie z art. 3 Projektu ustawy fundacja rodzinna spełnia świadczenia na rzecz beneficjenta, w szczególności pokrywa koszty jego utrzymania lub kształcenia albo, w przypadku beneficjenta będącego organizacją pozarządową prowadzącą działalność pożytku publicznego, wspiera realizację przez niego celów społecznie lub gospodarczo użytecznych. Beneficjent będzie informowany o przysługującym mu świadczeniu przez zarząd fundacji rodzinnej.

Co istotne, zgodnie z art. 30 Projektu ustawy, spełnienie świadczenia na rzecz beneficjenta fundacji rodzinnej nie będzie mogło zagrażać wypłacalności wobec wierzycieli niebędących beneficjentami fundacji rodzinnej i każdorazowo będzie uzależnione od bieżącej sytuacji finansowej fundacji rodzinnej.

Beneficjent będzie mieć zagwarantowane prawo wglądu do dokumentów fundacji rodzinnej, w szczególności statutu, oraz uzyskania informacji o działalności fundacji rodzinnej. Będzie uprawniony do sporządzania z nich odpisów, żądania wyjaśnień od zarządu (osobiście lub przez upoważnioną przez siebie osobę).

Dane osobowe beneficjenta i jego uprawienia umieszczone będą na liście beneficjentów.

Organy fundacji rodzinnej

Fundacja rodzinna będzie działać przez swoje organy tj. zarząd, radę protektorów oraz zgromadzenie beneficjentów.

Zarząd będzie obligatoryjnym organem, który ma prowadzić sprawy fundacji rodzinnej i reprezentować ją na zewnątrz. W założeniu ma odpowiadać za realizację celów fundacji rodzinnej, bieżące ustalanie stanu płynności finansowej oraz jej wypłacalności. Wszyscy członkowie zarządu będą zobowiązani i uprawnieni do prowadzenia spraw fundacji rodzinnej, chyba, że statut stanowi inaczej. Powołania i odwołania członków zarządu dokonywać będzie fundator, a po śmierci fundatora rada protektorów, jeżeli zostanie ustanowiona. W przypadku braku fundatora i rady protektorów powołania i odwołania członków zarządu ma dokonywać zgromadzenie beneficjentów. Członkowie zarządu będą mogli wykonywać swoje funkcje odpłatnie.

Rada protektorów będzie organem nieobligatoryjnym, chyba, że liczba beneficjentów przekroczy dwadzieścia pięć osób, w takiej sytuacji ustanowienie rady protektorów będzie obowiązkowe. Rada protektorów ma pełnić funkcje nadzorcze w stosunku do zarządu w zakresie przestrzegania prawa i postanowień zawartych w statucie. Statut fundacji rodzinnej może rozszerzyć uprawnienia rady protektorów, w szczególności przewidywać, że zarząd jest obowiązany uzyskać zgodę rady protektorów przed dokonaniem określonych czynności. Członkowie rady protektorów będą mogli wykonywać swoje funkcje odpłatnie.

Drugim obligatoryjnym w każdym przypadku organem ma być zgromadzenie beneficjentów. Zgromadzenie beneficjentów ma być tworzone przez beneficjentów, którym w statucie przyznano uprawnienie do uczestnictwa w zgromadzeniu. W założeniu, zgromadzenie beneficjentów ma być organem o charakterze pomocniczym i uzupełniającym. W świetle Projektu ustawy, uchwały zgromadzenia beneficjentów mają być wymagane do rozpatrzenia i zatwierdzenia sprawozdania zarządu z działalności fundacji rodzinnej oraz sprawozdania finansowego, udzielenia absolutorium oraz w innych sprawach wymienionych w ustawie lub statucie.

Członek wyżej wymienionych organów oraz likwidator mają odpowiadać wobec fundacji rodzinnej za szkodę wyrządzoną działaniem lub zaniechaniem sprzecznym z prawem lub postanowieniami statutu, chyba, że nie będzie ponosić winy.

Odpowiednie stosowanie przepisów

Zgodnie z art. 2 Projektu ustawy w sprawach nieuregulowanych należy stosować przepisy Kodeksu cywilnego. W sytuacji gdy wymagać będzie tego właściwość (natura) stosunku prawnego fundacji rodzinnej, przepisy Kodeksu cywilnego będą stosowane odpowiednio.

Wejście w życie

Według założeń, Projektu ustawy ma wejść w życie 1 czerwca 2022 r.

Jeśli są Państwo zainteresowani założeniem fundacji rodzinnej prosimy o kontakt. Pomożemy Państwu we wszelkich niezbędnych etapach tworzenia fundacji rodzinnej.