Odwołanie stanu epidemicznego – powrót starych regulacji prawnych

W dniu 2 maja 2023 r. na stronie Rządowego Centrum Legislacji został zamieszczony projekt rozporządzenia Ministra Zdrowia w sprawie odwołania na obszarze Rzeczypospolitej Polskiej stanu zagrożenia epidemicznego. Zgodnie z ww. projektem rozporządzenia, od dnia 1 lipca 2023 roku odwołuje się na obszarze Rzeczypospolitej Polskiej stan zagrożenia epidemicznego w związku z zakażeniami wirusem SARS-CoV-2.

Stan zagrożenia epidemicznego trwa na terytorium Polski od 16 maja 2022 roku. Został on wprowadzony w zamian za trwający wcześniej bardziej restrykcyjny stan epidemii. Było to spowodowane koniecznością wprowadzenia pewnych ulg, w związku zmniejszeniem się liczby zachorowań na SARS-CoV-2, ale zarazem potrzebą pozostawienia furtki umożliwiającej podjęcie szybkich działań na wypadek pojawienia się zagrożeń epidemicznych.

Mając na uwadze obecną sytuację epidemiologiczną, w szczególności spadek liczby diagnozowanych zakażeń SARS-CoV-2, a także spadek liczby zgonów i hospitalizacji obserwowany w ostatnim czasie, Minister Zdrowia podjął decyzję o odwołaniu tego stanu z dniem 1 lipca 2023 roku.

Zgodnie z projektem rozporządzenia o odwołaniu stanu zagrożenia epidemicznego:

1. odwołuje się na obszarze Rzeczypospolitej Polskiej stan zagrożenia epidemicznego w związku z zakażeniami wirusem SARS-CoV-2;
2. traci moc rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 12 maja 2022 r. w sprawie ogłoszenia na obszarze Rzeczypospolitej Polskiej stanu zagrożenia epidemicznego.

Wskazane wyżej rozporządzenie zawiera jedynie dwa paragrafy, jednakże skutki które one wywołają będą dalekosiężne i wielopłaszczyznowe. Należy przypomnieć, że w okresie pandemii wprowadzanych było wiele regulacji szczególnych, mających usprawnić funkcjonowanie w tym trudnym czasie. Była to przede wszystkim ustawa o szczególnych rozwiązaniach związanych z zapobieganiem, przeciwdziałaniem i zwalczaniem COVID – 19, innych chorób zakaźnych oraz wywołanych nimi sytuacji kryzysowych (dalej: „ustawa covidowa”), ale także rozwiązania wprowadzane za pomocą rozporządzeń wykonawczych do tej ustawy.

Rozwiązania szczególne dotyczyły wielu dziedzin życia m.in. przedłużały ważność różnych zezwoleń, zaświadczeń oraz badań. Wprowadzały liczne dopłaty czy ulgi. Ograniczały bezpośrednie kontakty, poprzez umożliwienie przeprowadzania spotkań, zgromadzeń czy rozpraw za pomocą środków porozumiewania się na odległość. Ponadto, przepisy covidowe wprowadzały wiele zmian w zakresie prawa pracy, zamówień publicznych oraz w kwestiach korporacyjnych.

Odwołanie stanu zagrożenia epidemicznego spowoduje zniesienie dotychczas obowiązujących rozwiązań szczególnych, do których zdążyliśmy się już przyzwyczaić.

Poniżej przedstawione zostaną przykłady najbardziej istotnych zmian:

• Zniesienie obowiązku zakrywania przy pomocy maseczki, ust i nosa w budynkach, w których jest prowadzona działalność lecznicza;
• Prawo pracy: zmiany w zakresie badań pracowników, przeprowadzenia szkoleń BHP, udzielania urlopów wypoczynkowych, a także wypłaty odpraw, odszkodowań lub innych świadczeń pieniężnych;
• Prawo finansowe: zmiany w zakresie terminów składania sprawozdań finansowych;
• Prawo zamówień publicznych: brak możliwości zmiany umowy łączącej strony z przyczyn wskazanych w ustawie covidowej;
• Osoby niepełnosprawne: zmiany dotyczące przedłużania orzeczeń o niepełnosprawności albo o stopniu niepełnosprawności i kart parkingowych;
• Cudzoziemcy: zmiany dotyczące przedłużania zezwoleń na pobyt czasów, kart pobytu, a także innych zezwoleń oraz zaświadczeń.

Zmiany z okresu pandemii, które zostaną z nami na stałe:

• Praca zdalna – została uregulowana w Kodeksie pracy, nowe przepisy obowiązują od 7 kwietnia 2023 roku;
• Możliwość przeprowadzania zgromadzeń wspólników i walnych zgromadzeń w sposób zdalny – nowelizacja Kodeksu spółek handlowych miała miejsce w marcu 2020 roku. Obecnie, aby uczestnictwo w zgromadzeniu w sposób zdalny nie było możliwe musi o tym wyraźnie stanowić umowa spółki;
• Rozprawy zdalne – obecnie trwają prace nad nowelizacją mającą umożliwić na stałe przeprowadzanie posiedzeń sądu w postępowaniu cywilnym w sposób zdalny.

Podsumowanie

Zdaniem rządu odwołanie stanu zagrożenia epidemicznego przyczyni się do poprawy stanu gospodarki i pozytywnie wpłynie na działalność mikroprzedsiębiorstw, małych i średnich przedsiębiorstw. Jednakże należy podkreślić, że powrót do stanu prawnego sprzed pandemii nie nastąpi od razu. Jak wynika z wyżej podanych przykładów zmian, które zajdą po odwołaniu stanu zagrożenia epidemicznego, część regulacji szczególnych zawiera przepisy przejściowe, które będą obowiązywać jeszcze przez określony czas po odwołaniu stanu zagrożenia epidemicznego.

Można natomiast powziąć wątpliwość, czy zaproponowane przez ustawodawcę okresy przejściowe są wystarczające? Na pierwszy rzut oka wydaje się, że przewidziane przez ustawodawcę okresy przejściowe są wystarczające na umówienie się do specjalisty, czy na wystąpienie o dodatkowe zezwolenia. Jednakże należy zwrócić uwagę na to, że regulacje zawieszające niektóre obowiązki trwały przez kilkadziesiąt miesięcy, a uprawnieni chętnie korzystali z nowych rozwiązań.  W związku z powyższym, zmieszczenie się we wskazanym przez ustawodawcę terminie z praktycznego punktu widzenia może okazać się trudne do wykonania.

Ponadto, warto zwrócić uwagę na przykłady regulacji prawnych wprowadzonych na stałe do porządku prawnego. Jest to przede wszystkim praca zdalna, ale także i inne rozwiązania, które umożliwiają udział w różnych czynnościach przy pomocy środków porozumiewania się na odległość. Powyższe świadczy o tym, że pandemia niejako przyspieszyła wprowadzenie regulacji dotyczących trybu zdalnego, który w praktyce był już wcześniej wykorzystywany, chociaż w skali o wiele mniejszej niż aktualnie.

Prosimy o kontakt, jeżeli potrzebują Państwo profesjonalnego doradztwa prawnego.