Nowe rozwiązania w uldze prorodzinnej od 2015 roku

Artykuł autorstwa eksperta PKF (Konrad Stanek - Prawnik, Specjalista ds. podatków), został opublikowany 16 grudnia 2014 r. na portalu TaxFin.pl.

W dniu 1 października 2014 r. do Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej wniesiony został projekt ustawy dotyczący zmian w ustawie z dnia 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych oraz innych ustaw, mający w założeniu poprawienie sytuacji materialnej wielodzietnych rodzin. Zadaniem proponowanej regulacji jest wsparcie podatników którzy posiadają dzieci i osiągają niskie dochody, a także zwiększenie ulgi na dzieci w przypadku wychowywania trojga i więcej dzieci. Dotychczasowe działania państwa w obszarze polityki prorodzinnej w 2013 r. wpłynęły na wzrost ulgi o 50% na trzecie i o 100% na czwarte i każde kolejne dziecko. Dzięki temu podatnicy posiadający troje i więcej dzieci są zwolnieni z podatku dochodowego. Rozwiązania te choć pozytywnie wpłynęły na politykę prorodzinną państwa nie rozwiązały całkowicie problemu. Nowo powstałe zmiany zdaniem ustawodawcy poprawią sytuację finansową rodzin wychowujących dzieci, oraz zmniejszą tzw, klin podatkowy.

Podatnikiem który może korzystać z proponowanych zmian jest osoba która wykonywała władzę rodzicielską, pełniła funkcję opiekuna prawnego (w przypadku gdy dziecko z nim zamieszkiwało), a także sprawowało opiekę poprzez pełnienie funkcji rodziny zastępczej – na podstawie umowy zawartej ze starostą lub orzeczenia sądu. Zgodnie z art. 27 ust. 1 ustawy o PIT obecnie kwota ulgi na pierwsze i drugie dziecko wynosi 1112,04 zł (92,67 zł miesięcznie), na trzecie dziecko 1168,12 zł (139,01 zł miesięcznie), oraz 2224,08 zł (185,34 zł miesięcznie) na czwarte i każde kolejne dziecko. Osoby wychowujące w roku jedno dziecko mogą korzystać z niniejszego odliczenie jeżeli ich dochody nie przekroczą kryterium dochodowego wynoszącego: 56 000 zł – dla podatnika który nie pozostaje w związku małżeńskim (także przez część roku), oraz 112 000 zł – dla podatnika pozostającego przez cały rok podatkowy w związku małżeńskim (co stanowi łączne dochody z małżonkiem), a także dla podatnika który jest osobą samotnie wychowującą dzieci. Niniejsze kryterium dochodowe nie dotyczy jednak rodziców którzy wychowują dwoje i więcej dzieci.

Małżonkowie, przysługującą im ulgę mogą odliczyć zarówno w równych częściach, jak i dowolnie ustalonych przez siebie proporcjach. Z prawa do odliczenia ulgi może korzystać: podatnik na którym ciąży obowiązek alimentacyjny; osoba która z uwagi na pełnienie funkcji rodziny zastępczej w roku podatkowym utrzymywała pełnoletnie dziecko, które to otrzymywało dodatek pielęgnacyjny lub rentę socjalną; podatnik który utrzymywał pełnoletnie dziecko uczące się, pod warunkiem, iż dziecko to nie ukończyło 25 roku życia i nie uzyskało dochodów podlegających opodatkowaniu w łącznej wysokości przekraczającej kwotę 3 089 zł (zgodnie z art. 27 lub art. 30b ustawy o PIT).

Nowa ulga podatkowa na dzieci

Ustawodawca zaproponował udzielenie pomocy rodzinom wychowującym dzieci poprzez zwiększenie ulgi o 20% na trzecie dziecko i każde kolejne (art. 27f ust. 2 ustawy o PIT), oraz przyznanie wsparcia finansowego w kwocie, która stanowi różnicę pomiędzy kwotą przysługującemu podatnikowi odliczenia, a kwotą która została odliczona w zeznaniu podatkowym.

Wzrost ulgi o 20% na trzecie dziecko i każde kolejne oznacza, iż ulga na trzecie dziecko wyniesie 2 000,04 zł (z kwoty 1 668,12 zł), natomiast na kolejne dzieci 2 700 zł (z kwoty 2 224,08zł). Przy założeniu, iż podatnik posiada troje dzieci, ulga na wszystkie dzieci w rodzinie będzie zatem wynosiła 4 224,12 zł (wzrośnie o 331,92zł). Obecne zasady spowodowałyby, iż rodzina otrzymałaby zwrot z tytułu ulgi jedynie w kwocie równej 430,93 zł – a więc tyle ile wynosi podatek dochodowy pomniejszony o składkę na ubezpieczenie zdrowotne. Dzięki proponowanym zmianom rodzina otrzyma kwotę dodatkową w wysokości 3 793,19 zł odpowiadającą całkowitej kwocie nieodliczonego podatku na dzieci, ponieważ suma ta nie przekracza łącznej kwoty pobranych składek na ubezpieczenie społeczne i zdrowotne, czyli 4 112,13 zł z czego 2 763,94 zł stanowi składka na ubezpieczenie społeczne zaś 1 348,19 zł stanowi składka na ubezpieczenie zdrowotne.

W przypadku podatnika posiadającego czworo dzieci ulga wyniesie 6 924,12 zł (wzrośnie o 807,84 zł), natomiast w rodzinie posiadającej więcej niż czworo dzieci będzie to kwota 6 924,12 zł + 2 700 zł na każde kolejne dziecko (wzrośnie o 475,92 zł na każde kolejne dziecko w rodzinie). Przykładowo przy założeniu, że podatnik osiąga przeciętne wynagrodzenie w wysokości 3 650,06 zł, zaś małżonek nie osiąga żadnych dochodów i zajmuje się wychowaniem trójki dzieci, małżonkowie rozliczając się wspólnie za 2014 r. otrzymają zwrot w kwocie 4 224,12 zł. Na gruncie obecnie obowiązującego prawa rodzina i miałaby możliwość otrzymania ulgi jedynie w wysokości 2 521,60 zł tj. kwotę podatku dochodowego po odliczeniu składki na ubezpieczenie zdrowotne. Rodzina otrzyma zatem dodatkową kwotę w wysokości 1 702,52 zł odpowiadającą kwocie nieodliczonej od podatku ulgi, ponieważ kwota nie przewyższa łącznej sumy obranych składek na ubezpieczenia społeczne (6 005,08 zł) i ubezpieczenie zdrowotne (2 929,16 zł). Dzięki nowowprowadzonym rozwiązaniom roczny dochód rodziny wzrośnie z kwoty 34 394,03 zł do kwoty 36 096,55 zł.

Proponowane rozwiązania są kierowane jedynie do osób które korzystają z opodatkowania według skali podatkowej, oraz wcześniej wpłaciły składki na ubezpieczenie społeczne i zdrowotne – odliczone w zeznaniach PIT-28 i PIT-36L lub wykazanych w PIT-16A. Dzięki temu rodzice którym przysługuje odliczenie ulgi na dzieci, otrzymają zarówno zwrot zapłaconego podatku jak i środki z tytułu niewykorzystanej ulgi – do kwoty zapłaconych składek na ubezpieczenie społeczne i zdrowotne. Niniejsze wsparcie będzie na równi traktowane z nadpłatą podatku (zgodnie z Ordynacją podatkową), a przedstawione rozwiązania będą obowiązywały w rozliczeniu za 2014 r., co oznacza, iż rodziny mogą liczyć na dodatkowe wsparcie finansowe już w 2015 r.

Proponowane zwiększenie ulgi dla rodzin wielodzietnych może wpłynąć na poprawę ich sytuacji finansowej. Należy jednak zwrócić uwagę, że istnieje pewne zagrożenie związane z utratą prawa do świadczeń rodzinnych. Resort pracy zwrócił uwagę, iż wraz ze wzrostem korzyści podatkowych, rodziny osiągną dochody powyżej kryterium, które uprawnia je do otrzymania świadczeń rodzinnych. Przykładowo rodzina posiadająca trójkę dzieci, w której oboje rodzice otrzymują wynagrodzenie minimalne tj. 1 680 zł brutto miesięcznie, zyskałaby korzyść podatkową w wysokości 187,60 zł miesięcznie. Kwota ta wpłynęłaby na dochód netto, który jest brany pod uwagę przy przydzielaniu świadczeń rodzinnych. W konsekwencji tych działań rodzina straciłaby prawo do całości otrzymywanych świadczeń, a jej dochód uległby zmniejszeniu o kwotę 154,08 zł miesięcznie.

Polityka prorodzinna w krajach członkowskich OECD/UE

W krajach członkowskich UE podatkowa ulga prorodzinna jest mocno zróżnicowana. Przykładowo w Czechach rodzicom przysługuje prawo do odliczenia kwoty w wysokości 6 000 CZK tj. ok. 984 zł w skali roku, natomiast w przypadku dzieci niepełnosprawnych jest to kwota 12 000 CZK tj. ok. 1 968 zł. Z prawa odpisu korzystać mogą podatnicy którzy osiągnęli zarobki w wysokości przynajmniej sześciokrotnego minimalnego wynagrodzenia. Inna sytuacja występuje w Niemczech gdzie rodzic każdego dziecka w wieku do 18 lat może skorzystać z ulgi podatkowej w kwocie 2 184 EUR rocznie. Jeżeli rodzice postanowią rozliczyć się łącznie kwota ta wyniesie już 4 368 EUR na dziecko. Rodzicowi w Niemczech przysługuje także ulga z tytułu zapewnienia opieki nad dzieckiem w kwocie 1 320 EUR (2 640 EUR w przypadku obydwojga rodziców). Na Węgrzech z kolei istnieje odpis w wysokości 215 EUR miesięcznie od podstawy opodatkowania. Zwiększa się on wraz z liczbą dzieci i przy trójce wynosi 700 EUR, przekładając się tym samym na obniżenie wymiaru podatku o ok. 340 EUR miesięcznie, co w skali roku daje kwotę w wysokości 4 080 EUR. W Estonii natomiast kwotą wolną od podatku jest kwota równa 1 728 EUR. Pozostaje ona zwiększona o 1 728 EUR na kolejne dziecko do 17 roku życia. Rodzic jest uprawniony również do odliczania kwoty wydatków na edukację dzieci do 26 roku życia tj. na odpłatne zajęcia edukacyjne w przedszkolu, opłaty związane z uczęszczaniem do szkoły, wydatki stanowiące czesne za studia oraz naliczone odsetki od pożyczek studenckich.

Wpływ zmian w aspekcie społecznym i gospodarczym

Jak dowiadujemy się z uzasadnienia do projektu, rekomendowane przez Ministerstwo Finansów rozwiązania zmiany ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych oraz Ordynacji podatkowej, wpłynie na zwiększenie ulgi na trzecie i każde kolejne dziecko o 20 %, a także będzie wsparciem finansowym które stanowi różnicę między kwotą przysługującego podatnikowi odliczenia, a kwotą odliczoną w zeznaniu podatkowym do kwoty nie przekraczającej w sumie zapłaconych przez podatnika składek na ubezpieczenie społeczne i zdrowotne podlegające odliczeniu. Dane uzyskane na podstawie rozliczenia podatku dochodowego od osób fizycznych za 2012 r. pokazują, iż 2 mln podatników posiada ok 2,4 mln dzieci.

Zdaniem Ministra Finansów przeprowadzony proces legislacyjny wpłynie na redukcję klina podatkowego (różnicę między całościowym kosztem pracy, który ponosi pracodawca a wynagrodzeniem netto pracownika) dla rodzin z dziećmi. Na klin podatkowy z znacznym stopniu składają się składki na ubezpieczenie społeczne, które są opłacane zarówno przez pracownika jak i pracodawcę, oraz podatek dochodowy od osób fizycznych opłacany przez pracownika. Wysoka kwota tych środków powoduje, iż pracodawcy są zniechęcani do zatrudniania pracowników, a pracownicy do podejmowania pracy co skutkuje wysokim bezrobociem oraz podejmowania pracy nierejestrowanej. Zaproponowane przez rząd działania mają spowodować, iż mniej zarabiające rodziny z dziećmi oraz rodziny wielodzietne odczują pozytywny skutek zmniejszenia klina na rynku pracy, w swoich dochodach, a co za tym idzie wzrośnie konsumpcja prywatna pociągając za sobą wzrost gospodarczy państwa.

Nie łatwo jednoznacznie określić jak ulgi podatkowe wpłyną na zwiększenie dzietności. Choć należy przyznać, że zmiany są pozytywne to wydaje się, że domowym budżetom jeszcze bardziej pomogłaby zmiana w postaci podniesienia kwoty wolnej od podatku, która od lat jest na drastycznie niskim poziomie 3091 zł co jest najgorszym wynikiem w Europie.