Na czym polegają uproszczenia w sprawozdaniach jednostek mikro i małych

Artykuł autorstwa eksperta PKF (Dagmara Cichoń - Specjalista ds. Kontrolingu i Wdrażania Systemów), został opublikowany 25 lipca 2018 r. na łamach dziennika "Rzeczpospolita". 

INFORMACJE | Bilans oraz rachunek zysków i strat dla jednostek mikro i małych prezentuje dane z mniejszym wyodrębnieniem. Treść merytoryczna powinna być jednak zgodna z pozycjami wersji sprawozdania z załącznika nr 1 do ustawy o rachunkowości.

Ustawa o rachunkowości (uor) daje możliwość sporządzania określonym jednostkom sprawozdania finansowego w postaci mocno okrojonej w stosunku do podstawowej wersji tego raportu, opisanej w załączniku nr 1 do uor. Przepisy bilansowe, przyjmując kryteria sumy bilansowej, przychodów netto ze sprzedaży produktów i usług oraz zatrudnienia, wprowadzają definicje jednostki mikro i jednostki małej, dla których wzory sprawozdań finansowych w minimalnym zakresie zawarte są odpowiednio w załącznikach nr 4 i 5 uor.

Przyjęcie statusu jednostki mikro lub jednostki małej – nawet jeśli spełniają one ustawowe limity - jest dobrowolne i zależy wyłącznie od decyzji organu zatwierdzającego jednostki podjętej w postaci odpowiedniej uchwały. Informacje zawarte w uproszczonym sprawozdaniu finansowym, zarówno jednostki mikro, jak i jednostki małej mogą być prezentowane z większą szczegółowością niż jest ona określona w odpowiednich załącznikach  do uor, jeśli wynika to z indywidualnych potrzeb jednostki, o czym świadczy art. 50 ust. 1 uor. Przy czym nie ma obowiązku podejmowania odrębnej uchwały przez organ zatwierdzający, w której zostałaby zawarta informacja o stosowanym szerszym zakresie sprawozdań finansowych, ponieważ możliwość rozbudowania poszczególnych elementów sprawozdania finansowego wynika bezpośrednio z art. 50 ust. 1 uor.

Pozycje skumulowane

Skumulowane pozycje bilansu oraz rachunku zysków i strat powinny, zarówno w przypadku jednostek mikro, jak i jednostek małych, zgadzać się z ich odpowiednikami w bilansie oraz rachunku zysków i strat sporządzanymi według załącznika nr 1 do uor. Oznacza to, że treść merytoryczna poszczególnych elementów sprawozdania powinna być tożsama z pozycjami wymienionymi w załączniku nr 1 do uor. Uproszczenie bilansu oraz rachunku zysków i strat polega wyłącznie na prezentowaniu danych z mniejszym ich wyodrębnieniem.

Wykluczenia

Pomimo spełnienia warunków określonych w art. 3 ust. 1a uor co wielkości sumy bilansowej, przychodów netto ze sprzedaży towarów i produktów oraz średniorocznego zatrudnienia, jednostkami mikro, jak również jednostkami małymi  nie mogą być jednostki wymienione w art. 3 ust. 1e uor, a więc:

1) jednostki działające na podstawie Prawa bankowego, przepisów o obrocie papierami wartościowymi, przepisów o funduszach inwestycyjnych i zarządzaniu alternatywnymi funduszami inwestycyjnymi, przepisów o działalności ubezpieczeniowej i reasekuracyjnej, przepisów o spółdzielczych kasach oszczędnościowo-kredytowych lub przepisów o organizacji i funkcjonowaniu funduszy emerytalnych;

2) jednostki zamierzające ubiegać się albo ubiegające się o zezwolenie na wykonywanie działalności na podstawie przepisów, o których mowa w art. 2 ust. 1 pkt 3, lub wpis do rejestru zarządzających ASI na podstawie przepisów o funduszach inwestycyjnych i zarządzaniu alternatywnymi funduszami inwestycyjnymi;

2a) alternatywne spółki inwestycyjne w rozumieniu przepisów o funduszach inwestycyjnych i zarządzaniu alternatywnymi funduszami inwestycyjnymi, w tym uprawnionych do posługiwania się nazwą "EuVECA" albo "EuSEF";

3) emitenci papierów wartościowych dopuszczonych, emitenci zamierzający ubiegać się lub ubiegający się o ich dopuszczenie do obrotu na jednym z rynków regulowanych Europejskiego Obszaru Gospodarczego;

4) emitenci papierów wartościowych dopuszczonych do obrotu w alternatywnym systemie obrotu;

5) krajowe instytucje płatnicze;

6) instytucje pieniądza elektronicznego;

7) jednostki sektora finansów publicznych;

8) jednostki, o których mowa w art. 3 ust. 2 ustawy z dnia 24 kwietnia 2003 r. o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie, z wyjątkiem spółek kapitałowych, oraz jednostek, o których mowa w art. 3 ust. 3 pkt 1 i 2 tej ustawy.

Najmniejsze podmioty

Jednostki mikro w rozumieniu  uor to:

1) spółki handlowe – osobowe i kapitałowe (w tym również w organizacji), spółki cywilne oraz oddziały przedsiębiorców zagranicznych, regulowanych przepisami ustawy z  6 marca 2018 r. o zasadach uczestnictwa przedsiębiorców zagranicznych i innych osób zagranicznych w obrocie gospodarczym na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, które to jednostki w roku obrotowych, za który sporządzają sprawozdanie finansowe oraz w roku poprzedzającym ten rok obrotowy, a w przypadku jednostek rozpoczynających działalność - w roku obrotowym, w którym rozpoczęły działalność, nie przekroczyły co najmniej dwóch z następujących trzech wielkości:

a) 1 500 000 zł - w przypadku sumy aktywów bilansu na koniec roku obrotowego,

b) 3 000 000 zł - w przypadku przychodów netto ze sprzedaży towarów i produktów za rok obrotowy,

c) 10 osób - w przypadku średniorocznego zatrudnienia w przeliczeniu na pełne etaty;

2) związki zawodowe, organizacje pracodawców, izby gospodarcze, przedstawicielstwa przedsiębiorców zagranicznych, społeczno-zawodowe organizacje rolników, organizacje samorządu zawodowego, organizacje samorządu gospodarczego rzemiosła i Polskie Biuro Ubezpieczycieli Komunikacyjnych – pod warunkiem, że nie prowadzą działalności gospodarczej;

3) osoby fizyczne, spółki cywilne osób fizycznych, spółki jawne osób fizycznych oraz spółki partnerskie, które na podstawie art. 2 ust. 2 uor stosują zasady rachunkowości.

Warunkiem uznania wyżej wymienionych jednostek za jednostki mikro jest decyzja w postaci uchwały zatwierdzonej przez odpowiednie organy tych jednostek w sprawie sporządzania sprawozdań finansowych, w tak zwanej formie uproszczonej dla jednostek mikro.

Jednostkami mikro są również spółki oraz oddziały przedsiębiorców zagranicznych wymienione w punkcie 1 powyżej, które za poprzedni rok obrotowy sporządziły sprawozdanie finansowe w formie uproszczonej i które w roku, za który obecnie sporządzają sprawozdanie finansowe, przekroczyły dwie z wymienionych wcześniej wielkości.

Co wykazać

Uproszczenia w sprawozdaniach finansowych, jakie przewidział ustawodawca dla jednostek mikro, dotyczą zakresu informacyjnego prezentowanych w nich pozycji, który zgodnie z załącznikiem nr 4 do uor obejmuje informacje ogólne, bilans, informacje uzupełniające do bilansu oraz rachunek zysków i strat.

Informacje uzupełniające zamiast informacji dodatkowej

Jednostki mikro mogą zrezygnować ze sporządzania informacji dodatkowej, pod warunkiem, że w informacjach uzupełniających do bilansu zawrą takie informacje jak:

1) kwota wszelkich zobowiązań finansowych, w tym z tytułu dłużnych instrumentów finansowych, gwarancji i poręczeń lub zobowiązań warunkowych nieuwzględnionych w bilansie, ze wskazaniem charakteru i formy wierzytelności zabezpieczonych rzeczowo; wszelkie zobowiązania dotyczące emerytur oraz jednostek powiązanych lub stowarzyszonych są ujawniane odrębnie,

2) kwota zaliczek i kredytów udzielonych członkom organów administrujących, zarządzających i nadzorujących, ze wskazaniem oprocentowania, głównych warunków oraz wszelkich kwot spłaconych, odpisanych lub umorzonych, a także zobowiązań zaciągniętych w ich imieniu tytułem gwarancji i poręczeń wszelkiego rodzaju, ze wskazaniem kwoty ogółem dla każdej kategorii,

3) udziały (akcje) własne, w tym:

a) przyczyna nabycia udziałów (akcji) własnych dokonanego w roku obrotowym,

b) liczba i wartość nominalna nabytych oraz zbytych w roku obrotowym udziałów (akcji), a w przypadku braku wartości nominalnej, ich wartość księgowa, jak też część kapitału podstawowego, którą te udziały (akcje) reprezentują,

c) w przypadku nabycia lub zbycia odpłatnego, równowartość tych udziałów (akcji),

d) liczba i wartość nominalna lub, w razie braku wartości nominalnej, wartość księgowa wszystkich udziałów (akcji) nabytych i zatrzymanych, jak również część kapitału podstawowego, którą te udziały (akcje) reprezentują.

Jednostki mikro nie muszą ujawniać w sprawozdaniach finansowych między innymi danych uzupełniających do rachunku zysków i strat, informacji o zatrudnieniu, wyjaśnień dotyczących znaczących zdarzeń z lat ubiegłych ujętych w sporządzanym sprawozdaniu finansowym, a także mogą nie sporządzać zestawienia zmian w kapitale (funduszu) własnym oraz rachunku przepływów pieniężnych, gdy ich sprawozdanie finansowe podlega obowiązkowego badaniu przez biegłych rewidentów.

Tabela

Minimalna zawartość bilansu i rachunku zysków i strat

Kolejna kategoria

Jednostkami małymi w rozumieniu uor są:

1) spółki, o których mowa w art. 2 ust. 1 pkt 1, inne osoby prawne, jednostki, o których mowa w art. 2 ust. 1 pkt 2, oraz oddziały przedsiębiorców zagranicznych w rozumieniu przepisów ustawy z dnia 6 marca 2018 r. o zasadach uczestnictwa przedsiębiorców zagranicznych i innych osób zagranicznych w obrocie gospodarczym na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, jeżeli jednostki te w roku, za który sporządzają sprawozdanie finansowe, a także w roku poprzedzającym ten rok obrotowy a w przypadku jednostek rozpoczynających działalność - w roku obrotowym, w którym rozpoczęły działalność, nie przekroczyły co najmniej dwóch z następujących trzech wielkości:

a) 17 000 000 zł - w przypadku sumy aktywów bilansu na koniec roku obrotowego,

b) 34 000 000 zł - w przypadku przychodów netto ze sprzedaży towarów i produktów za rok obrotowy,

c) 50 osób - w przypadku średniorocznego zatrudnienia w przeliczeniu na pełne etaty,

2) osoby fizyczne, spółki cywilne osób fizycznych, spółki jawne osób fizycznych oraz spółki partnerskie, które stosują zasady rachunkowości na podstawie art. 2 ust. 2 ustawy o rachunkowości

Warunkiem uznania wyżej wymienionych jednostek za jednostki małe jest podjęcie uchwały przez odpowiednie organy tychże jednostek w sprawie sporządzania sprawozdań finansowych w formie uproszczonej dla jednostek małych.

Jednostkami małymi są również spółki oraz oddziały przedsiębiorców zagranicznych wymienione w punkcie 1, które za poprzedni rok obrotowy sporządziły sprawozdanie finansowe w formie uproszczonej i które w roku, za który obecnie sporządzają sprawozdanie finansowe, przekroczyły dwie z wymienionych wcześniej wielkości.

Obowiązkowe elementy

Pozycjami uproszczonego sprawozdania finansowego jednostek małych wymienionymi w załączniku nr 5 do uor są: wprowadzenie do sprawozdania finansowego, bilans, rachunek zysków i strat (z możliwym wyborem wariantu kalkulacyjnego lub porównawczego), dodatkowe informacje oraz objaśnienia.

W myśl art. 48a ust. 4 i 5 uor jednostki małe mogą nie sporządzać zestawienia zmian w kapitale (funduszu) własnym oraz rachunku przepływów pieniężnych, nawet jeśli ich sprawozdania finansowe podlegają obowiązkowemu badaniu przez biegłego rewidenta.

Wprowadzenie

Wprowadzenie do sprawozdania finansowego dla jednostek małych pełni taką samą rolę jak dla pozostałych jednostek, jednak jego zakres jest mniejszy. Zawiera między innymi informacje na temat zastosowanych przez jednostkę uproszczeń, omówienie przyjętych zasad rachunkowości, w tym stosowanych metod wyceny aktywów i pasywów, ustalenie wyniku finansowego oraz informację na temat sposoby sporządzenia sprawozdania finansowego.