Kto i dlaczego nabywa obligacje?

Artykuł autorstwa eksperta PKF (Paweł Goźliński - Analityk Finansowy), został opublikowany w listopadzie 2013 r. na łamach miesięcznika "Kapitałowy".

Typowa umowa pożyczki, jest obciążona podatkiem od czynności cywilnoprawnych, podczas gdy emisja obligacji jest czynnością zwolnioną z tego podatku.

Obligacje przedsiębiorstw o okresie zapadalności powyżej 3 lat należą do rzadkości. Na obligacje z okresem wykupu powyżej 5 lat mogą sobie pozwolić najczęściej tylko największe podmioty. Z kolei emisja obligacji bankowych i samorządowych z terminem zapadalności powyżej 5 lat jest normą.
Przykładem są obligacje notowane na Catalyst, gdzie wg stanu na 31.12.2012 r. średni termin wykupu obligacji przedsiębiorstw wynosi 2,6 roku, obligacji komunalnych i bankowych (w tym spółdzielczych) 8,6 roku. Spośród 204 emisji obligacji przedsiębiorstw notowanych na Catalyst wg stanu na 31.12.2013 r., tylko 13 zostało zrealizowanych z co najmniej 5 letnim terminem wykupu. W przypadku obligacji obligacji komunalnych 27 z 31 emisji. (Źródło: Raport: Obligacje nieskarbowe na Catalyst, PKF Consult, 2013 – www.pkfpolska.pl).

Obligacje przedsiębiorstw

Można szacować że przeszło 40% obligacji przedsiębiorstw kupują same przedsiębiorstwa. Wynika to z korzystniejszych dla obligacji, od pożyczki, rozwiązań podatkowych, z których korzystają przedsiębiorstwa, często w ramach jednej grupy kapitałowej, wymieniając się czasowo środkami finansowymi. Poza tym emisja obligacji jest bardzo wygodną formą finansowania, szczególnie w dużych grupach kapitałowych. Potwierdzeniem powyższego jest fakt, że ponad dwie-trzecie obligacji przedsiębiorstw, nabywanych przez inne przedsiębiorstwa, to papiery krótkoterminowe.
Gdyby wziąć pod uwagę same obligacje długoterminowe, to rozkład inwestorów kształtuje się już na trochę innych poziomach. Blisko jedną trzecią tych obligacji kupują banki, zaś same przedsiębiorstwa stanowią mniej niż jedną czwartą inwestorów. Po ok. 15% w udziale finansowania obligacji przedsiębiorstw mają fundusze inwestycyjne i fundusze emerytalne. Owe instytucje finansowe niechętnie podejmują ryzykowne inwestycje, a za takie uważają papiery niebędących wielkimi koncernami przedsiębiorstw. Trzeba mieć również na uwadze, że po kapitał z obligacji, przeciętnie droższy od zwykłego kredytu inwestycyjnego często nie sięgają podmioty o idealnej kondycji finansowej.

Obligacje bankowe

Obligacje bankowe są jednym z wielu instrumentów dłużnych, stosowanych przez banki do finansowania działalności. Głównymi podmiotami obejmującymi te emisje są inne banki, fundusze emerytalne i fundusze inwestycyjne. Łącznie te trzy grupy finansują blisko dwie-trzecie obligacji bankowych. Rynek funduszy inwestycyjnych i emerytalnych w Polsce jest – jak wiadomo – bankowo zorientowany, co oznacza że większość funduszy wywodzi się z instytucji bankowych. Ponieważ często strategia funduszy oparta jest o długoterminowe inwestycje powierzonych im środków, a dla banków, ze względu na istniejące regulacje i wymogi kapitałowe, korzystne jest finansowanie kapitałem długoterminowym, fundusze bywają skutecznym źródłem finansowania działalności bankowej, również obligacjami. Ponadto inne banki, dysponujące trwałą nadwyżką kapitału, lokują długoterminowo, wolne środki w systemie bankowym, który w Polsce zyskał miano relatywnie bezpiecznego z nienajgorszym poziomem oprocentowania.

Obligacje komunalne

Obligacje emitowane przez jednostki samorządowe (gminy, miasta, powiaty) traktowane są bardziej jako papiery ala-skarbowe, o niskim ryzyku niewypłacalności i często niskim oprocentowaniu, a emisje w przeważającej części (nawet w 90%) obejmowane są przez banki, które traktują tę formę inwestycji jako alternatywę dla obligacji skarbowych. Charakteryzują się one, niskim ryzykiem w ujęciu długoterminowym.

Podsumowując zatem, zróżnicowanie czasu trwania obligacji, wg poszczególnych rodzajów papierów, wynika z oceny ryzyka inwestycji przez obligatariuszy i samej struktury inwestorów, których apetyty na zysk i czas trwania inwestycji jest zróżnicowany.