Kolejna nowelizacja Kodeksu Spółek Handlowych

Na stronie Rządowego Centrum Legislacji  18 października 2022 r. opublikowana została kolejna wersja projektu ustawy o zmianie ustawy – Kodeks spółek handlowych oraz niektórych innych ustaw (dalej: „Projekt”, „Nowelizacja”). Tytułem wstępu należy wskazać, że Nowelizacja skupia się przede wszystkim na procesach połączeń, przekształceń i podziałów spółek oraz stanowi kolejny etap implementacji tzw. pakietu prawa spółek, na który składa się m.in. dyrektywa 2019/2121 Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 27 listopada 2019 r. zmieniająca dyrektywę (UE) 2017/1132 w odniesieniu do transgranicznego przekształcania, łączenia i podziału spółek (Dz.U. L 321 z 12.12.2019) (dalej: „Dyrektywa 2019/2121”).

Zmiany w procesach transgranicznych

Nowelizacja wśród zmian przewiduje m.in. wprowadzenie do polskiego systemu prawnego uregulowań, które umożliwią spółkom uczestniczenie w dwóch nowych transgranicznych procesach: podziale i przekształceniu transgranicznym (na mocy aktualnie obowiązujących przepisów możliwe jest przeprowadzenie jedynie połączenia transgranicznego). Projektowane zmiany znacznie ułatwią ekspansję spółek poza rynek krajowy.

Projekt przewiduje, że podział transgraniczny będzie mógł zostać dokonany przez przeniesienie majątku spółki dzielonej na nowo zawiązaną spółkę lub spółki (projektowany art. 550⁵ KSH). Podział transgraniczny będzie wymagał uzyskania zaświadczenia zgodności podziału transgranicznego z prawem krajowym, co istotne do dnia otrzymania takiego zaświadczenia podział transgraniczny będzie podlegać prawu państwa siedziby spółki dzielonej, a po tym dniu podlegać będzie w odniesieniu do każdej z nowo zawiązanych spółek prawu państwa jej siedziby. Dyrektywa 2019/2121 nałożyła obowiązek wdrożenia tego typu procedury na wszystkich członków Unii Europejskiej. Według Nowelizacji zostanie wprowadzony także nowy typ połączenia – połączenie przez wyodrębnienie, o czym będzie mowa poniżej.

Projektowane zmiany przewidują również możliwość przekształcenia spółki kapitałowej oraz spółki komandytowo-akcyjnej, w spółkę zagraniczną wymienioną w Załączniku II do Dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2017/1132 z dnia 14 czerwca 2017 r.[1], podlegającą prawu państwa członkowskiego UE lub państwa-strony umowy o EOG i mającą siedzibę statutową, zarząd główny lub główny zakład na terenie UE lub państwa-strony umowy o EOG, z jednoczesnym przeniesieniem co najmniej siedziby statutowej do tego państwa. Warto wyraźnie podkreślić, że według projektowanych zmian przekształcenie transgraniczne nie będzie wiązało się z wymogiem przeprowadzenia postępowania likwidacyjnego.

Reorganizacje spółek

Projekt przewiduje, że  do przepisów KSH zostaną wprowadzone również inne zmiany dotyczące reorganizacji spółek, w tym przede wszystkim dwa nowe procesy reorganizacyjne tj. łączenie się spółek o charakterze uproszczonym oraz nowy typ podziału spółek – podział przez wyodrębnienie.

Jak zaznaczono powyżej, do regulacji krajowych planowane jest wprowadzenie nowego typu łączenia spółek o charakterze uproszczonym. Dyrektywa 2019/2121 obliguje państwa członkowskie do wprowadzenia nowego typu łączenia transgranicznego (nowy typ łączenia się spółek będzie miał zastosowanie również do procesów krajowych), polegającego na tym, że jedna lub więcej spółek w chwili rozwiązania bez przeprowadzenia postępowania likwidacyjnego przenosi wszystkie swoje aktywa i pasywa na inną istniejącą spółkę – spółkę przejmującą – bez konieczności emisji nowych akcji lub ustanawiania nowych udziałów przez spółkę przejmującą, pod warunkiem, że:

• jedna osoba posiada w sposób bezpośredni lub pośredni wszystkie udziały lub akcje łączących się spółek; lub
• wspólnicy łączących się spółek posiadają ich papiery wartościowe oraz udziały lub akcje w tej samej proporcji we wszystkich łączących się spółkach.

Projektowany, nowy typ łączenia zmierza więc do uproszczenia polegającego na braku wymogu emisji nowych udziałów (akcji), z uwagi na tożsamość wspólnika lub wspólników w łączących się spółkach oraz tożsamą proporcję zaangażowania kapitałowego w łączących się spółkach. Brak konieczności połączeniowej emisji udziałów w tych przypadkach jest uzasadniony tym, że wskutek tego rodzaju połączenia relacje udziałowe pozostają niezmienione.

Jedną z największych zmian, która ma zostać wprowadzona do KSH, jest również dodanie do polskiego porządku prawnego nowej instytucji podziału spółek, tj. podziału przez wyodrębnienie. Nowy typ podziału będzie miał zastosowanie zarówno do operacji transgranicznych jak i krajowych.

Aktualnie, na gruncie prawa polskiego występuje podział częściowy spółki (tzw. podział przez wydzielenie). Polega on na przeniesieniu części majątku spółki dzielonej na istniejącą spółkę lub na spółkę nowo zawiązaną, ale udziały lub akcje w tym przypadku obejmują wspólnicy spółki dzielonej, zaś nowy typ podziału przewiduje objęcie ich przez spółkę dzieloną. W odróżnieniu od podziału przez wydzielenie, w przypadku podziału przez wyodrębnienie wspólnicy spółki dzielonej nie stają się więc automatycznie wspólnikami spółki przejmującej, jako że udziały będą obejmowane przez spółkę dzieloną, a nie jej wspólników.

Definicja nowej możliwości dokonania podziału spółki ma zostać ujęta w projektowanym art. 529 § pkt 5 KSH stanowiącym, że podział spółki może być dokonany „przez przeniesienie części majątku spółki dzielonej na istniejącą lub nowo zawiązaną spółkę lub spółki za udziały lub akcje spółki lub spółek przejmujących lub nowo zawiązanych, które obejmuje spółka dzielona (podział przez wyodrębnienie)”.

Spółka komandytowo-akcyjna w procesach reorganizacyjnych

Odnosząc się do spółki komandytowo–akcyjnej, w kontekście regulowanych dotychczas połączeń transgranicznych, art. 491 § 1¹ KSH oraz art. 528  § 2  KSH przewidują ograniczenia polegające na tym, że spółka ta nie może być spółką przejmującą albo spółką nowo zawiązaną przy procesie łączenia się spółek oraz, że spółka osobowa nie może nie podlegać podziałowi.

Nowelizacja ma przyznać spółce komandytowo-akcyjnej pełną zdolność łączeniową i podziałową, poprzez doprecyzowanie, że spółka komandytowo-akcyjna będzie mogła być spółką przejmująca lub nowo zawiązaną zarówno w procesie krajowego jak i transgranicznego łączenia się spółek (projektowany art. 491 KSH) oraz poprzez określenie, że „spółka osobowa inna niż spółka komandytowo-akcyjna nie podlega podziałowi” (projektowany art. 528 § 2  KSH).

Ochrona wierzycieli

Nowelizacja ma wprowadzić ułatwienia służące ochronie wierzycieli spółek uczestniczących w procesach reorganizacji. Głównym sposobem ochrony wierzycieli spółki krajowej ma być możliwość wystosowania żądania, w terminie miesiąca od dnia ujawnienia lub udostępnienia planu połączenia transgranicznego, dotyczącego zabezpieczenia swoich roszczeń, które nie stały się wymagalne w chwili ujawnienia lub udostępnienia tego planu. Wierzyciele powinni uprawdopodobnić, że zaspokojenie ich roszczeń jest zagrożone przez połączenie. W razie sporu sąd właściwy według siedziby łączącej, dzielonej lub przekształcanej się spółki ma rozstrzygać o udzieleniu zabezpieczenia roszczeń wierzyciela. Należy podkreślić jednak, że uzyskanie zabezpieczenia będzie uzależnione od skuteczności danej operacji transgranicznej.

Ochrona wspólników

Zasadniczym instrumentem określonym w Dyrektywie 2019/2121 służącym ochronie wspólników głosujących przeciwko danej operacji transgranicznej jest prawo wyjścia ze spółki i otrzymania wynagrodzenia za udziały lub akcje o wartości równej wartości ich udziałów lub akcji, które to wynagrodzenie oszacowane powinno zostać przez niezależnego biegłego. Analogiczne przepisy obowiązują już aktualnie w polskim porządku prawnym, Nowelizacja przewiduje jedynie rozszerzenie przepisów ochronnych na akcjonariuszy akcji niemej oraz wspólników bezzasadnie niedopuszczonych do udziału w zgromadzeniu wspólników albo walnym zgromadzeniu w sprawie podjęcia uchwały o połączeniu transgranicznym.

Kontrola legalności danej operacji transgranicznej

W ramach Nowelizacji znacznej zmianie ma ulec kontrola legalności operacji transgranicznych w postaci instytucji wydawania zaświadczenia o zgodności takiej operacji z prawem polskim, dotychczas obowiązująca na gruncie połączeń transgranicznych. Rozszerzony zostanie zakres badania zmierzającego do wydania zaświadczenia o zgodności z prawem danej operacji transgranicznej o kwestie związane z oceną, czy danej operacji transgranicznej dokonuje się w celu popełnienia nadużycia lub oszustwa powodującego lub mającego na celu uchylenie się bądź obejście prawa unijnego lub krajowego lub w innych celach przestępczych.

Dodatkowo, jak zostało wskazane w uzasadnieniu Projektu precyzuje się, że „właściwy organ może uznać okoliczność, że operacje transgraniczna prowadziłaby do posiadania miejsca rzeczywistego zarządzania lub działalności gospodarczej spółki w państwie członkowskim, w którym spółka lub spółki mają być zarejestrowane po operacji transgranicznej, za wskazujący na brak okoliczności prowadzących do nadużyć lub oszustw”. Jest to istotne ułatwienie dla spółek chcących uczestniczyć w procesach reorganizacyjnych ze spółkami z państw Unii Europejskiej.

W aktualnym stanie prawnym organem właściwym do wydawania zaświadczenia o zgodności z prawem danej operacji transgranicznej był sąd rejestrowy. Jednakże, ze względu na rozszerzenie zakresu badania zgodności danej operacji transgranicznej związane z klauzulą nadużycia powoduje, że kontrola ta ma mieć interdyscyplinarny charakter (kwestie rejestrowe, podatkowe, pracownicze, karne), co „skłania do zaangażowania w ramach procedury wydawania zaświadczenia o zgodności z prawem operacji transgranicznych również innych, wyspecjalizowanych organów” (przykładowo Szefa KAS czy Państwową Inspekcję Pracy).

Wejście w życie

W Projekcie zostało przewidziane, że większość przepisów ma wejść w życie 31 stycznia 2023 roku (jest to jednocześnie ostateczny termin na wdrożenie Dyrektywy 2019/2121).