Kluczowa uchwała NSA w sprawie rygoru natychmiastowej wykonalności decyzji podatkowych

Alert autorstwa eksperta PKF (Karol Kruk – Aplikant adwokacki, Senior Konsultant).

Naczelny Sąd Administracyjny w uchwale z dnia 28 października 2024 r. (sygn. II FPS 2/24) rozwiał wątpliwości dotyczące właściwości organów podatkowych w zakresie nadawania rygoru natychmiastowej wykonalności decyzji wydanych przez naczelników urzędów celno-skarbowych.

Według NSA jedynym organem uprawnionym do wydania postanowienia o takim rygorze jest naczelnik urzędu skarbowego właściwy dla podatnika, a nie naczelnik urzędu celno-skarbowego.

Uchwała ma istotne znaczenie dla praktyki podatkowej, porządkując dotychczasowe rozbieżności w interpretacji przepisów i wskazując kierunek postępowania organów podatkowych.

Rygor natychmiastowej wykonalności – konsekwencje dla podatnika

Nadanie decyzji tzw. rygoru natychmiastowej wykonalności stanowi istotny instrument w rękach organów podatkowych, umożliwiający dochodzenie należności pieniężnych wynikających z decyzji nieostatecznych. Zasadą w postępowaniu podatkowym jest, że decyzje stają się wykonalne dopiero po uzyskaniu przez nie statusu ostateczności. Status ten posiadają decyzje, od których nie służy odwołanie w postępowaniu podatkowym. Natomiast wyjątkiem od tej zasady jest decyzja nieostateczna, której nadano rygor natychmiastowej wykonalności. W praktyce nadanie rygoru natychmiastowej wykonalności oznacza, że decyzja podlega wykonaniu, pomimo iż nie jest decyzją ostateczną. Opatrzenie decyzji rygorem natychmiastowej wykonalności umożliwia wszczęcie postępowania egzekucyjnego, jeżeli podatnik nie ureguluje wszystkich należności wynikających z takiej decyzji. Proces ten realizowany jest poprzez zastosowanie odpowiednich środków egzekucyjnych.

Tło sprawy: spór o kompetencje po reformie Krajowej Administracji Skarbowej

Sednem sporu w tej sprawie była kwestia ustalenia, który organ podatkowy jest właściwy do nadawania rygoru natychmiastowej wykonalności decyzjom wydawanym przez naczelnika urzędu celno-skarbowego. Niejasności te wynikały w znacznym stopniu z braku precyzyjnego określenia kompetencji poszczególnych organów podatkowych, w zakresie tego który z nich – naczelnik urzędu skarbowego czy naczelnik urzędu celno-skarbowego – jest właściwy do wydania postanowienia w sprawie nadaniu rygoru natychmiastowej wykonalności.

Sprawa znalazła swój wymiar sądowy po tym, jak Dyrektor Izby Skarbowej w Łodzi utrzymał w mocy postanowienie naczelnika urzędu skarbowego, który nadał rygor natychmiastowej wykonalności decyzji naczelnika urzędu celno-skarbowego określającej zobowiązanie podatkowe podatnika w zakresie podatku dochodowego od osób fizycznych za 2012 rok na kwotę niemal 20 milionów złotych.

Ostateczne rozstrzygnięcie w sprawie nastąpiło dopiero po złożeniu skargi kasacyjnej przez Dyrektora Izby Skarbowej w Łodzi od wyroku Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Łodzi z dnia 18 stycznia 2024 r., sygn. akt I SA/Łd 858/23[1]. Po rozpoznaniu przedmiotowej skargi kasacyjnej Naczelny Sąd Administracyjny zdecydował się przedstawić do rozstrzygnięcia składowi siedmiu sędziów NSA zagadnienie prawne o następującej treści: „Czy w stanie prawnym obowiązującym od 1 marca 2017 r. organem podatkowym pierwszej instancji, w rozumieniu art. 239b § 3 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. - Ordynacja podatkowa (Dz. U. z 2023 r. poz. 2383 z późn. zm.), nadającym rygor natychmiastowej wykonalności decyzji wydanej przez naczelnika urzędu celno-skarbowego jest naczelnik urzędu celno-skarbowego czy naczelnik urzędu skarbowego właściwy dla kontrolowanego w dniu wydania decyzji, o której mowa w art. 83 ust. 4 ustawy z dnia 16 listopada 2016 r. o Krajowej Administracji Skarbowej (Dz. U. z 2023 r. poz. 615 z późn. zm.)?”

Rozstrzygnięcie NSA

NSA w dniu 28 października 2024 r. podjął następującą uchwałę: „W stanie prawnym obowiązującym od 1 marca 2017 r. organem podatkowym pierwszej instancji, w rozumieniu art. 239b § 3 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. - Ordynacja podatkowa, nadającym rygor natychmiastowej wykonalności decyzji wydanej przez naczelnika urzędu celno-skarbowego, o której mowa w art. 83 ust. 4 ustawy z dnia 16 listopada 2016 r. o Krajowej Administracji Skarbowej, jest właściwy dla strony naczelnik urzędu skarbowego.”

Obecnie oczekujemy na pisemne uzasadnienie uchwały, które będzie zawierać szczegółowe wyjaśnienie podstaw podjętego orzeczenia.

Wnioski dla podatników

Uchwała NSA niesie za sobą istotne konsekwencje dla podatników, szczególnie tych, wobec których wszczęto postępowania egzekucyjne na podstawie decyzji opatrzonych w rygor natychmiastowej wykonalności. Orzeczenie NSA daję podstawę do podważenia postanowień w sprawie nadania rygoru natychmiastowej wykonalności wydanych przez naczelników urzędów celno-skarbowych, a to otwiera drogę podatnikowi do wznowienia postępowania i stwierdzenia ich nieważności. Podatnikom zaleca się:

1. Sprawdzenie poprawności działań organu - Podatnicy powinni zweryfikować, czy rygor został nadany przez właściwy organ podatkowy. Jeśli postanowienie zostało wydane przez niewłaściwy organ, istnieje możliwość skutecznego zakwestionowania jego ważności;
2. Podniesienie zarzutu przedawnienia – Konsekwencją nadania rygoru natychmiastowej wykonalności decyzji nieostatecznej przez nieuprawniony organ powinno być uznanie czynności egzekucyjnych podjętych na tej podstawie za bezprawne, a to (poza zwrotem kosztów postępowania egzekucyjnego) może oznaczać, że nie doszło do przerwania biegu przedawnienia. W przypadku nieprawidłowo nadanego rygoru, podatnik może podnieść zarzut przedawnienia, co może prowadzić do umorzenia postępowania w sprawie.

Podsumowanie

Uchwała NSA z 28 października 2024 r. eliminuje niejasności w zakresie właściwości organów podatkowych przy nadawaniu rygoru natychmiastowej wykonalności decyzji, przyznając takie kompetencje naczelnikowi urzędu skarbowego, właściwemu dla strony. Warto więc dokładnie przeanalizować swoją sytuację i skorzystać z możliwości, jakie daje podjęta uchwała NSA. W realizacji tego zadania pomogą Państwu eksperci z PKF Tax&Legal – zweryfikujemy prawidłowość wydanych postanowień, a w przypadku stwierdzenia nieprawidłowości – zapewnimy Państwu profesjonalne wsparcie prawne i reprezentację w postępowaniu.