Jak dobrze przygotować się do współpracy z biegłym rewidentem w związku z CSRD/ESRS?

Artykuł autorstwa eksperta PKF (Mariusz Kuciński, Partner PKF), został opublikowany 24 listopada 2023 roku na łamach Gazety Giełdy i Inwestorów 'Parkiet'. 

Proces ten będzie realizowany po raz pierwszy, a więc należy zadbać o to aby odpowiednio wcześniej zawrzeć umowę stanowiącą podstawę możliwości uzgodnień z biegłym rewidentem poszczególnych kwestii. Mam tu na myśli podejście do oszacowania podwójnej istotności oraz określenia granic raportowania i zmapowania łańcucha wartości. Brak uzgodnienia i ewentualne późniejsze rozbieżności zdań mogą wpłynąć na daleko idące utrudnienia i konieczność dokonania powtórnych czynności raportowania lub procedur rewizyjnych. I tu pojawia się pierwszy problem. Na dzień dzisiejszy i prawdopodobnie co najmniej do 3 kwartału 2024 r. nie będzie zaimplementowanych zmian wynikających z dyrektywy CSRD (2022/2464) zarówno do ustawy o rachunkowości oraz ustawy o biegłych rewidentach firmach audytorskich oraz nadzorze publicznym. Dyrektywa weszła w życie 5.01.2023 r., a pierwsze podmioty zostaną zobowiązane do raportowania na jej podstawie w 2025 roku danych za rok obrotowy 2024. Państwa Członkowskie zostały zobowiązane do transpozycji dyrektywy do prawa krajowego do 6 lipca 2024 roku. Brak jest również przyjętego Standardu Atestacji Zrównoważonego Rozwoju. Opublikowany został w ostatnim okresie projekt Międzynarodowego Standardu Usług Atestacyjnych Zrównoważonego Rozwoju (International Standard on Sustainable Assurance – ISSA 5000). Biorąc pod uwagę fakt, że wiele jednostek będzie podpisywało umowy przed implementacją dyrektywy oraz przyjęciem standardu atestacji – należy założyć, że po implementacji dyrektywy oraz przyjęciu ISSA 5000 konieczne będzie podpisanie stosownego aneksu/aneksów wynikające z ewentualnych zmian w zakresie celu atestacji, obowiązujących kryteriów czy standardu na podstawie którego zostanie przeprowadzona usługa atestacyjna. W przypadku istotnych różnic pomiędzy aktualnym projektem standardu czy też innych finalnie przyjętych regulacji, należy się liczyć z koniecznością zmiany uzgodnionych warunków umowy. Wymogi w zakresie uzgodnień, które powinny znaleźć się w umowie określone są w art. 77 projektu ISSA 5000 i co zasady są analogiczne do umów na inne usługi atestacyjne.

Na jakie aspekty dokumentowania przy procesie raportowania spółki powinny zwrócić szczególną uwagę, tak aby współpraca z biegłym rewidentem przy weryfikacji była ułatwiona?

Dyrektywa CSRD wymaga, aby opinia biegłego rewidenta obejmowała m.in. proces przeprowadzony przez jednostkę w celu zidentyfikowania informacji raportowanych zgodnie ze standardami sprawozdawczości w zakresie zrównoważonego rozwoju. Aby spełnić wymogi audytowe nałożone przez CSRD, jednostki będą musiały zadbać o to, aby w sposób jasny i wystarczający udokumentować procesy, które zostały zrealizowane w trakcie przygotowania się przez jednostkę/grupę do raportowania. Ważne jest aby jednostki zadbały o udokumentowanie (opis) rozważań i analiz w poszczególnych procesach tj.: identyfikacji łańcucha/łańcuchów wartości, oszacowania podwójnej istotności czy doboru wskaźników które będą raportowane. Dokumentacja powinna również zawierać opis poszczególnych czynności, w tym jakie kontrole zostały zaprojektowane w procesie w celu upewnienia się, że przekazywane informacje i ujawnienia są prawidłowe i wystarczające. Ważne jest również aby zadbać o „ślad rewizyjny” tj. aby możliwe było prześledzenie w dokumentacji/systemie skąd pochodzą poszczególne dane, kto je wprowadził, kto dokonał agregacji, a kto zaakceptował. To właśnie na te kwestie dokumentujące poszczególne procesy sprawozdawcze biegli rewidenci będą zwracać szczególną uwagę i im lepiej i jaśniej będzie przygotowana dokumentacja, tym mniej pytań i dodatkowych wyjaśnień będzie konieczne.

Na jakie prawdopodobne procedury badania powinna przygotować się spółka, w tym także jej organy zarządcze i nadzorujące, gdyż ESRS w zakresie roli zarządu i rady nadzorczej wymagają dość szczegółowych ujawnień?

Najbardziej typowymi i co za tym idzie prawdopodobnymi procedurami, które z całą pewnością będą realizowane przez biegłych są procedury zrozumienia / rozpoznania m.in.:

· zasad lub procedur jednostki służących identyfikacji, ocenie przydatności i stosowaniu mających zastosowanie kryteriów,

· jednostki i jej otoczenia w tym: charakter działalności, struktury prawnej i organizacyjnej, własności i zarządzania, modelu biznesowego, granic raportowania i działania w ramach granic raportowania,

· ram prawnych i regulacyjnych,

· systemu informacyjnego i komunikacja,

· systemu kontroli wewnętrznej jednostki istotnych dla kwestii zrównoważonego rozwoju i przygotowania informacji o zrównoważonym rozwoju.

W tym celu biegli rewidenci będą się zapoznawać z dokumentacją oraz przeprowadzać wywiady, odbywać dyskusje z personelem jednostki odpowiedzialnym za poszczególne kroki/czynności w procesie. Po zrealizowaniu tych procedur, które pozwolą zrozumieć zagadnienie oraz zidentyfikować ryzyka biegły rewident zaplanuje dalsze procedury, z których najbardziej prawdopodobne będą testy kontroli mające na celu potwierdzenie że kontrola jest zaprojektowana skutecznie do osiągnięcia celu kontroli oraz ustalenie czy kontrola została wdrożona poprzez przeprowadzenie procedur uzupełniających o charakterze zgodności czy wiarygodności. Oczywiście są to jedynie najbardziej prawdopodobne procedury w związku z czym można się spodziewać innych bardziej pogłębionych testów detalicznych oraz pogłębionych analiz.