IKE: wypłata z ulgą, a zwrot z podatkiem

Artykuł autorstwa eksperta PKF (Aldona Skarżewska), został opublikowany 30 czerwca 2014 r. na łamach "Dziennika Gazeta Prawna".

IKE/IKZE są prowadzone przez różne instytucje finansowe: banki, domy maklerskie, towarzystwa ubezpieczeniowe, towarzystwa funduszy inwestycyjnych oraz powszechne towarzystwa emerytalne. Dlatego mogą przybrać różną formę, np.: rachunku papierów wartościowych lub innego rachunku, na którym zapisywane są instrumenty finansowe niebędące papierami wartościowymi, rachunku pieniężnego służącego do obsługi takich rachunków w podmiocie prowadzącym działalność maklerską, lub wyodrębnionego rachunku w ubezpieczeniowym funduszu kapitałowym, rachunku bankowego w banku, rachunku IKE/IKZE w dobrowolnym funduszu emerytalnym. Zatem zyski kapitałowe mogą przybrać np. postać odsetek i dyskonta od papierów wartościowych nabytych za pośrednictwem domu maklerskiego, lub odsetek od lokaty bankowej.

Jakie środki?

Niezależnie jednak od rodzaju inwestowania środków zgromadzonych na IKE, uzyskane na tym koncie zyski kapitałowe są zwolnione z podatku. Warunkiem skorzystania z ulgi jest wypełnienie wymogów określonych w art. 21 ust. 1 pkt 58a ustawy o PIT, w powiązaniu z ustawą z 20 kwietnia 2004 r. o indywidualnych kontach emerytalnych oraz indywidualnych kontach zabezpieczenia emerytalnego (dalej: ustawie o IKE/IKZE).

Zwolnieniem objęte są bowiem dochody z tytułu oszczędzania na indywidualnym koncie emerytalnym, w rozumieniu przepisów o indywidualnych kontach emerytalnych, uzyskane w związku z:

• gromadzeniem i wypłatą środków przez oszczędzającego,
• wypłatą środków dokonaną na rzecz osób uprawnionych do tych środków po śmierci oszczędzającego,
• wypłatą transferową
  - z tym że zwolnienie nie ma zastosowania, gdy oszczędzający gromadził oszczędności na więcej niż jednym indywidualnym koncie emerytalnym, chyba że przepisy te przewidują taką możliwość.

Jak wynika z powyższej regulacji, ulga dotyczy tych środków, które są gromadzone lub wypłacane z IKE. Gromadzenie oszczędności oraz wpłata i wypłata to określenia użyte i zdefiniowane w ustawie o IKE/IKZE. Ustala ona zasady gromadzenia oszczędności na indywidualnych kontach emerytalnych oraz dokonywania wpłat, wypłat transferowych, wypłat, częściowego zwrotu i zwrotu środków zgromadzonych na tych kontach. Stosownie do art. 2 pkt 4 wspomnianej ustawy, przez pojęcie wpłaty należy rozumieć wpłatę środków pieniężnych dokonywaną przez oszczędzającego na IKE lub przekazanie pożytków z papierów wartościowych zgromadzonych na IKE oszczędzającego.

Zwrot a…

Określenie „zwrot”, zawarte w tej ustawie, oznacza wycofanie całości środków zgromadzonych na IKE, jeżeli nie zachodzą przesłanki do wypłaty bądź wypłaty transferowej (art. 2 pkt 15 ustawy o IKE/IKZE); zaś „częściowy zwrot” to wycofanie części środków zgromadzonych na IKE, jeżeli nie zachodzą przesłanki do wypłaty bądź wypłaty transferowej (art. 2 pkt 15a ustawy o IKE/IKZE).

… wypłata

Natomiast wypłata, stosownie do art. 34 ust. 1 ustawy o IKE/IKZE, środków zgromadzonych na IKE, następuje wyłącznie:

• na wniosek oszczędzającego po osiągnięciu przez niego 60 lat lub nabyciu uprawnień emerytalnych i ukończeniu 55. roku życia oraz spełnieniu warunku:
• dokonywania wpłat na IKE co najmniej w 5 dowolnych latach kalendarzowych albo
• dokonania ponad połowy wartości wpłat nie później niż na 5 lat przed dniem złożenia przez oszczędzającego wniosku o dokonanie wypłaty,
• w przypadku śmierci oszczędzającego - na wniosek osoby uprawnionej.

Podatek Belki

O ile zatem nie mamy do czynienia z wypłatą, w rozumieniu ustawy o IKE/IKZE, lecz ze zwrotem środków z IKE, u oszczędzającego w IKE powstanie obowiązek zapłaty podatku dochodowego od osób fizycznych, o którym mowa w art. 30a ust. 1 pkt 10 ustawy o PIT, czyli podatku od dochodów kapitałowych (tzw. podatku Belki). Wypracowane zyski w momencie ich wycofania będą opodatkowane 19-proc. podatkiem, podobnie jak inne dochody kapitałowe.

Dochodem tym jest różnica między kwotą stanowiącą wartość środków zgromadzonych na indywidualnym koncie emerytalnym a sumą wpłat na indywidualne konto emerytalne (art. 30a ust. 8 ustawy o PIT). Dochód w przypadku częściowego lub całkowitego zwrotu poprzedzonego zwrotami częściowymi określają kolejne ustępy tego przepisu (ust. 8a – 8c).

Jeśli zatem podatnik gromadzi oszczędności na indywidualnym koncie emerytalnym lub wypłaca środki z tego konta, nie będzie na nim ciążył obowiązek podatkowy, ponieważ operacje te są zwolnione z podatku na podstawie art. 21 ust. 1 pkt 58a ustawy PIT. To samo dotyczy wypłat środków dokonanych na rzecz osób uprawnionych do tych środków po śmierci oszczędzającego oraz wypłat transferowych. W takiej sytuacji na podmiocie prowadzącym IKE nie ciąży jakikolwiek obowiązek podatkowy związany z poborem podatku od wypłaconych oszczędzającemu środków, lub obowiązek informacji o wysokości dokonywanych na rzecz oszczędzającego wypłat.

Obowiązek ten powstanie jednak, gdy płatnik dokona zwrotu środków zgromadzonych na IKE. Podstawę prawną, z której wynika ów obowiązek, stanowi art. 41 ust. 4 ustawy o PIT. Zgodnie z nim płatnicy, o których mowa w ust. 1, są obowiązani pobierać zryczałtowany podatek dochodowy od dokonywanych wypłat (świadczeń) lub stawianych do dyspozycji podatnika pieniędzy lub wartości pieniężnych z tytułów określonych m.in. w art. 30a ust. 1 (w tym pkt 10 – od dochodu oszczędzającego na IKE z tytułu zwrotu środków zgromadzonych na tym koncie). Ilekroć zatem płatnik – podmiot prowadzący Indywidualne Konto Emerytalne - dokona zwrotu lub częściowego zwrotu środków zgromadzonych w IKE, powinien pobrać zryczałtowany podatek dochodowy w wysokości 19 proc. dochodu, określonego na podstawie wskazanych wyżej przepisów art. 30a ust. 8 – 8c ustawy o PIT.

Graniczne kwoty

Mimo ulgi podatkowej przewidzianej dla osób oszczędzających i inwestujących na IKE, konta te nie są popularne wśród podatników. Zwolnienie z podatku przysługuje bowiem w ramach obowiązującego w roku kalendarzowym limitu wpłat (rozumianych jako wpłata środków pieniężnych dokonywana przez oszczędzającego lub przekazanie pożytków z papierów wartościowych zgromadzonych na IKE) przewidzianego ustawą o IKE/IKZE.

Wpłaty te nie mogą przekroczyć kwoty odpowiadającej trzykrotności przeciętnego prognozowanego wynagrodzenia miesięcznego w gospodarce narodowej na dany rok, co oznacza, że w 2012 roku limit ten był ustalony w kwocie 10 578 zł, w 2013 roku – w kwocie 11 139 zł, natomiast w 2014 roku – w kwocie 11 238 zł.

Podstawa prawna

I. Ustawa z 20 kwietnia 2004 r. o indywidualnych kontach emerytalnych oraz indywidualnych kontach zabezpieczenia emerytalnego (Dz.U. nr 116, poz. 1205 ze zm.).

II. Ustawa z 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych (t.j. Dz.U. z 2012 r. poz. 361 ze zm.).

Podsumowanie

Zalety IKE:

• Zwolnienie z 19% podatku od zysków kapitałowych,
• Możliwość wyboru sposobu oszczędzania.

Wady IKE:

• Limit środków podlegających zwolnieniu z opodatkowania,
• Gromadzenie środków na kilku kontach nie korzysta z ulgi,
• Wycofanie zysków podlega 19-proc. opodatkowaniu.