Forma płatności wpływa na ewidencję programów motywacyjnych

Artykuł autorstwa eksperta PKF (Ewa Jakubczyk-Cały - biegły rewident, prezes PKF Consult) został opublikowany w cyklu "Akademia podatowa" Dziennika 'Gazeta Prawna' w dniu 1 sierpnia 2013 r.

Jeżeli dodatkową zapłatą za usługi zarządu mają być w przyszłości akcje, w rachunkowości wartość opcji menedżerskich obciąży koszty, jednocześnie zwiększy się kapitał rezerwowy.  Natomiast gdy zapłata nastąpi pieniędzmi (a kwota zależy od wartości akcji) – ujawnione zostaną zobowiązania.

A jeżeli istnieje prawo wyboru?

Przy programach rozliczanych w instrumentach kapitałowych spółka powinna wyceniać otrzymane od menedżerów usługi w chwili ich otrzymania w wartości godziwej. Ewidencjonuje się ją jako koszt - w korespondencji z kapitałem. Pierwotna jest zatem wycena kosztu, a wzrost kapitału jest od niej zależny.

Gdy nie można wiarygodnie oszacować wartości godziwej otrzymanych usług, jednostka zobowiązana jest określić ją poprzez odniesienie do wartości godziwej przyznanych instrumentów finansowych. Przykładowo następuje to na podstawie ceny rynkowej akcji lub modelu wyceny opcji. Występuje to właśnie w przypadku programów opcji menedżerskich, bo najczęściej nie można wiarygodnie oszacować wartości usług zarządczych.

W transakcjach rozliczanych w środkach pieniężnych najistotniejsze jest określenie wartości godziwej zobowiązania.

Do czasu, gdy zobowiązanie wynikające z programu zostanie uregulowane, jednostka powinna na każdy dzień bilansowy wyceniać je w wartości godziwej, a ewentualne zmiany ujmować w zysku lub stracie danego roku.

W przypadku transakcji w formie akcji, w których warunki umowy dają jednostce lub menedżerom możliwość wyboru metody  rozliczenia, sposób ujęcia jest różny. Jeżeli wybiera jednostka, to ujmuje ona transakcję jako zobowiązanie ale tylko w tych elementach, w przypadku których uznaje, że zaciągnęła zobowiązanie do wydania środków pieniężnych. Pozostałą część wartości godziwej programu ujmuje się w kapitale. Jeżeli obowiązek wydania środków pieniężnych nie jest jednoznacznie zdefiniowany, to przyjmuje się program jako rozliczany w akcjach i całościowo rozlicza w kapitale.

Jeżeli wybiera menedżer, to należy uznać, że  przyznany jest instrument, który obejmuje element dłużny (prawo do żądania środków pieniężnych) oraz instrument kapitałowy (prawo do akcji). Część zobowiązaniową instrumentu finansowego należy aktualizować do wartości godziwej na dzień bilansowy i na datę rozliczenia programu.