ESG to także uczciwość i odpowiedzialne zarządzanie

Artykuł ekspertki PKF (Magdalena Dominiak - Manager Zarządzający ESG w PKF) pod redakcją Anny Ogonowskiej-Rejer ukazał się 7 stycznia 2025 r. w dodatku specjalnym "Rzeczpospolitej".

Jesteśmy na ostatniej prostej do wdrażania przełomowych wymogów dotyczących zrównoważonego raportowania.

Dyrektywa CSRD wprowadza obowiązek raportowania ESG dla znacznej liczby spółek, jednak istnieje możliwość zwolnienia z tworzenia indywidualnych sprawozdań, pod warunkiem, że raporty ESG zostaną opublikowane przez grupy kapitałowe, do których te spółki należą.

Raporty będą musiały zostać poddane niezależnemu przeglądowi przez biegłych rewidentów. Audytorzy będą weryfikować, czy przedsiębiorstwa spełniły wymogi CSRD oraz standardów ESRS, a także czy informacje są rzetelne, zgodne z faktami, zrozumiałe i porównywalne.

Raporty zrównoważonego rozwoju nie będą pełnić funkcji narzędzia marketingowego, wskazującego tylko pozytywne aspekty działalności spółek. Zamiast tego będą musiały obejmować wszystkie istotne kwestie, także te problematyczne, zarówno z perspektywy spółki, jak i jej interesariuszy. Prezentacja tych informacji musi być ustandaryzowana, aby umożliwić ich weryfikację i porównanie.

Governance (element „G”), choć często pomijany, jest kluczowy i niesie ze sobą liczne wyzwania, które zasługują na głębsze zrozumienie.

Pojęcie to pochodzi z języka angielskiego i w skrócie odnosi się do ładu korporacyjnego, czyli zasad zarządzania organizacją. W polskich realiach termin ten bywa utożsamiany z „ładem korporacyjnym” czyli wewnętrzną organizacją spółki, jej strukturą oraz relacjami między organami, takimi jak zarząd czy rada nadzorcza. Od 2014 roku zasady ładu korporacyjnego dla instytucji nadzorowanych zostały określone przez Komisję Nadzoru Finansowego (KNF). Dokument ten obejmuje zarówno organizację wewnętrzną, jak i relacje zewnętrzne – w szczególności z udziałowcami i klientami – a także nadzór nad systemami kluczowymi dla funkcjonowania spółki.

W ramach Europejskich Standardów Sprawozdawczości Zrównoważonego Rozwoju (ESRS) governance jest opisane bardziej szczegółowo również jako „ESRS G1 Business Conduct” – czyli postępowanie w biznesie i koncentruje się na zagadnieniach związanych z etyką, uczciwością, zgodnością z regulacjami oraz kulturą korporacyjną.

Co w raportach?

W standardach ESRS, governance stanowi jeden z głównych filarów, a kluczowe wytyczne znajdują się w ESRS 2, który obejmuje ogólne ujawnienia informacji. Firmy będą zobowiązane do przedstawienia szczegółowych danych na temat swoich struktur zarządzania, w tym m.in. składów zarządów i rad nadzorczych, ich ról, odpowiedzialności, różnorodności oraz poziomu wiedzy na temat zrównoważonego rozwoju.

Ponadto, przedsiębiorstwa muszą wykazać, w jaki sposób ich organy zarządzające są informowane o kwestiach związanych z ESG, jak analizują ryzyka i szanse wynikające z tych obszarów oraz w jaki sposób cele ESG są integrowane z systemem wynagrodzeń. Przykładem może być uwzględnienie realizacji celów zrównoważonego rozwoju w systemie bonusów czy premii dla kadry zarządzającej.

W ramach „Business Conduct”, firmy zobowiązane są do przedstawienia, w jaki sposób podchodzą do kwestii etyki w biznesie, w tym jak przeciwdziałają korupcji i łapownictwu, jak chronią sygnalistów oraz zarządzają relacjami z dostawcami. Dodatkowo, istotne są informacje dotyczące działalności lobbingowej i wywierania wpływu politycznego.

Standardy ESRS nakładają obowiązek raportowania strategii, polityk i procedur, które dotyczą tych zagadnień, oraz mierników służących do oceny ich skuteczności. Przykładem mogą być dane na temat liczby zidentyfikowanych incydentów korupcyjnych, wartości kar nałożonych na spółkę, a także wydatków na działalność lobbingową.

Warto podkreślić, że ESRS nie nakładają obowiązku stosowania określonych praktyk w zakresie zarządzania i etyki biznesowej. Firmy muszą jedynie ujawniać, jakie działania podejmują – bądź nie podejmują – w tych obszarach. Jeśli dana organizacja nie posiada polityk etycznych lub mechanizmów przeciwdziałania niezgodnym praktykom, musi to wyraźnie zaznaczyć w raporcie, a także przedstawić swoje plany w tym zakresie, o ile takie istnieją.

Choć standardy ESG wymagają transparentności, to wdrożenie skutecznych polityk zarządzania i etyki biznesowej niesie za sobą liczne wyzwania. Przedsiębiorstwa powinny nie tylko przygotować odpowiednie procedury, ale również zadbać o szkolenia pracowników i kadry zarządzającej.

Obszar G- wyzwania

I tutaj rodzą się istotne wyzwania związane z obszarem G w raportowaniu. Po pierwsze, niektóre zagadnienia są regulowane przez konkretne przepisy prawne, które organizacje muszą nie tylko znać, ale także wdrażać. Przykładem takiej regulacji jest „Dyrektywa ws. Sygnalistów”, która została wprowadzona do polskiego porządku prawnego na mocy ustawy o ochronie sygnalistów z dnia 24 czerwca 2024 r. Ustawa ta nakłada obowiązek zapewnienia wewnętrznych procedur zgłaszania i ochrony osób zgłaszających naruszenia w organizacjach zatrudniających powyżej 50 osób.

Dla elementów ładu korporacyjnego i kultury organizacyjnej, które nie są objęte szczególnymi przepisami prawnymi, firmy często stosują się do tzw. dobrych praktyk rynkowych. Przykładem mogą być zasady ładu korporacyjnego dla instytucji nadzorowanych przez Komisję Nadzoru Finansowego czy "Dobre praktyki spółek notowanych na GPW". Takie regulacje, choć bezpośrednio dotyczą specyficznych sektorów, jak banki czy zakłady ubezpieczeń, mogą być traktowane jako modelowe rozwiązania w odniesieniu do innych branż.

Jednym z popularnych mechanizmów zarządzania w ramach ładu korporacyjnego jest tzw. koncepcja trzech linii obrony. Pierwsza linia obejmuje operacje i biznesowe funkcje operacyjne, druga koncentruje się na nadzorze nad tą działalnością oraz doskonaleniu wewnętrznych procesów, w tym zarządzania ryzykiem i zgodnością z przepisami. Trzecia linia to działalność audytowa, która pełni funkcję kontrolną.

Należy również pamiętać, że obszar governance ściśle wiąże się z innymi zagadnieniami w ramach raportowania ESG. Przykładem mogą być relacje z dostawcami, które są istotne zarówno dla ładu korporacyjnego, jak i dla ujawnienia kwestii strategii i łańcucha wartości (ESRS 2 SBM-1), a także dla tzw. minimalnych gwarancji w taksonomii UE. Zasady te obejmują przestrzeganie wytycznych OECD oraz ONZ w kwestiach biznesu i praw człowieka, uwzględniając takie zagadnienia jak uczciwa konkurencja, korupcja czy praktyki podatkowe.

Problematyka ładu korporacyjnego w organizacjach jest więc szeroka i wybiega poza obszary zdefiniowane w standardach ESRS, niezbędne jest zachowanie spójności i kompleksowe podejście.

Governance

Wdrażanie strategii związanych z governance wiąże się także z wyzwaniami operacyjnymi. Trudności mogą wynikać z interpretacji wymogów raportowania czy niejasności definicji pojęć takich jak "kultura organizacyjna" czy "lobbing". Problemem operacyjnym może być wymóg raportowania danych na temat wydatków na działalność polityczną czy też identyfikacja funkcji najbardziej narażonych na korupcję.

Nie sposób pominąć, że implementacja zasad ładu i kultury organizacyjnej niesie za sobą koszty. Przedsiębiorstwa powinny zainwestować w szkolenia, opracowanie i wdrożenie polityk etycznych, powołanie jednostek monitorujących przestrzeganie tych zasad oraz stworzenie systemów umożliwiających zbieranie danych. Aby jednak te działania przyniosły wartość dodaną, konieczne jest nie tylko wdrożenie mechanizmów raportowania, ale przede wszystkim zmiana świadomości w organizacjach. Właściwe postępowanie w relacjach biznesowych, zarówno wewnętrznych jak i zewnętrznych, musi być traktowane jako strategiczna konieczność, która poprawi relacje z interesariuszami i w dłuższym czasie przyczyni się do wzrostu wartości firmy.

Organizacje muszą przekonać swoich pracowników, zarządy i innych interesariuszy, że etyczne i uczciwe działania oraz zasady zarządzania zgodne z najlepszymi praktykami to konieczność, która przełoży się na lepsze relacje biznesowe a w konsekwencji również na wzrost wartości firmy. Interesariusze z kolei powinni nauczyć się właściwie czytać sprawozdania zrównoważonego rozwoju i uwzględniać te elementy w swoich decyzjach biznesowych.