Dlaczego podmioty powiązane są wyjątkowo narażone na kontrolę organu podatkowego i jak można to ryzyko zmniejszyć?

Redukcja obostrzeń pandemicznych powoduje, że nasza aktywność wraca na dawne tory. Dotyczy to również organów administracji publicznej, w tym organów podatkowych. Restrykcje miały bowiem istotny wpływ na funkcjonowanie Krajowej Administracji Skarbowej. Dotyczyło to zwłaszcza tych obszarów, w których z pewnych względów konieczny albo wskazany był osobisty kontakt urzędnika z podatnikiem. Pandemia w szczególny sposób utrudniała prowadzenie kontroli rozliczeń podatkowych oraz postępowań wymiarowych. Stała się także pewną przeszkodą dla rozpoznawania spraw przez sądy administracyjne.

Doświadczenia pierwszej połowy 2022 roku pokazują jednak, że Krajowa Administracja Skarbowa powraca do standardowego trybu pracy. To powoduje, że podatnicy mogą odczuwać intensyfikację działań ze strony organów podatkowych. Dotyczy to nie tylko wszczynania nowych spraw, ale również nasilenia działań w ramach kontroli i postępowań, które już się toczą, a być może do tej pory były w pewien sposób uśpione.

Kontrole celowane

Na przestrzeni lat widoczny jest trend w postaci spadku ilości wszczynanych i prowadzonych kontroli oraz postępowań. Jest to wynikiem m.in. tzw. celowania kontroli. Przeprowadzone w ostatnich czasach reformy spowodowały, że organy podatkowe dysponują znacznie większą ilością danych o podatnikach. Coraz większe postępy notuje się też w procesach analizy tych danych. Powoduje to, że generalnie samych kontroli jest mniej, ale są bardziej efektywne z perspektywy organów podatkowych. Można stwierdzić, że w oparciu o posiadane informacje typuje się do kontroli podmioty, których działalność i udostępnione dane pozwalają przypuszczać, że istnieje istotne prawdopodobieństwo, że kontrola wykaże nieprawidłowości. KAS podaje dane, według których efektywność kontroli[1] sukcesywnie rośnie. W 2019 r. efektywność kontroli to 83%, zaś w 2024 r. ma ona osiągnąć poziom nie mniejszy niż 85%[2].

Powyższe prowadzi do wniosku, że jeśli podatnik stał się obiektem zainteresowania KAS, to co do zasady powinien przyjąć założenie, że organ wszczynający kontrolę lub postępowanie dysponuje danymi, które pozwoliły mu uznać, że wszczęcie procedury weryfikacyjnej najprawdopodobniej zakończy się efektywnie. Efektywnie dla organu.

Co jest najczęściej kontrolowane?

Nie jest tajemnicą, że niektóre zagadnienia są przez organy Krajowej Administracji Skarbowej weryfikowane chętniej niż inne. Nie powinno dziwić, że największą popularnością, gdy idzie o kontrole, cieszy się niezmiennie podatek od towarów i usług. VAT bezdyskusyjnie dostarcza budżetowi państwa największych wpływów, gdy idzie o wpływy podatkowe. Ponadto, z uwagi na swój międzynarodowy charakter jest przedmiotem licznych, często wyrafinowanych oszustw podatkowych. Warto też wziąć pod uwagę, że istotny wpływ na popularność VAT, gdy idzie o kontrole, mają dane pozyskiwane na skutek wprowadzenia Jednolitego Pliku Kontrolnego. Trzeba też odnotować, że z roku na rok proponuje się coraz więcej rozwiązań, które mają wesprzeć KAS w efektywności podejmowanych działań. Przykładem jest tu Krajowy System eFaktur, o którym pisaliśmy:

• https://www.pkfpolska.pl/krajowy-system-e-faktur-5309
• https://www.pkfpolska.pl/krajowy-system-e-faktur-wyzwania-i-potencjalne-korzysci-dla-przedsiebiorcow-5318

Istotnym obszarem zainteresowania organów podatkowych jest też CIT. Z oczywistych względów kontrole CIT muszą być mniej liczne niż kontrole VAT. Bierze się to choćby z ilości podatników VAT i podatników CIT. „Z mojej praktyki wynika, że kontrole CIT bardzo często dotyczą skomplikowanych i niejednolicie interpretowanych zagadnień. Tematyka CIT zdaje się być też wyjątkowo popularna w kontrolach prowadzonych przez wyspecjalizowane urzędy celno-skarbowe. Obserwuję rosnące zainteresowanie organów tematem rynkowości ustaleń przyjętych przez podatników. Zwłaszcza tych powiązanych” – komentuje doradca podatkowy Marcin Bodziony, współpracownik PKF Tax&Legal Chamera Orczykowski Sp. k., specjalista z zakresu postępowań podatkowych.

Podmioty powiązane na celowniku

Wśród zagadnień, które są obszarem szczególnego zainteresowania organów, znajdują się transakcje między podmiotami powiązanymi. Bardzo wiele uwagi poświęca się:

• wszelkim przepływom pieniężnym od spółki do wspólników/kadry zarządzającej, zwłaszcza jeśli odnotować, że Ustawodawca planuje, aby weszły w życie przepisy o tzw. ukrytej dywidendzie,
• transakcjom pomiędzy spółkami powiązanymi – dotyczy to nie tylko spółek powiązanych bezpośrednio, ale też takich, których powiązania są dalsze lub nieformalne,
• podmiotom, które w jakiś sposób są powiązane z tzw. rajami podatkowymi lub krajami, które oferują preferencyjne opodatkowanie przynajmniej niektórych dochodów.

Weryfikacja relacji między podmiotami powiązanymi jest zazwyczaj bardzo szeroka i obejmuje:

1. spełnienie wymogów formalnych, tj. np. posiadanie dokumentacji cen transferowych,
2. rzeczywistą realizację zawartych umów, tj. np. czy wystawiane są tzw. puste faktury, które nie odpowiadają rzeczywistym działaniom (dotyczy zwłaszcza usług niematerialnych),
3. rynkowość przyjętych ustaleń w celu zidentyfikowania zaniżeń lub zawyżeń cen.

Funkcja TPR w typowaniu do kontroli

Organ podatkowy, który podejmuje kontrolę transakcji między podmiotami powiązanymi, może posiadać wyjątkowo dużą przewagę nad podatnikiem. Zwłaszcza we wskazanym wyżej obszarze numer 3. KAS dysponuje bowiem szeregiem informacji o samym podatniku i jego dotychczasowej działalności. KAS wie przykładowo:

• jakie ceny podatnik stosował i stosuje względem kontrahentów powiązanych, a jakie względem obcych,
• jakie ceny pojawiają się w transakcjach zawieranych przez konkurentów podatnika lub podmioty do niego podobne.

Wskazana wyżej wiedza pochodzi w głównej mierze z analizy danych przekazywanych w ramach formularza informacji o cenach transferowych (TPR). Jest on znaczącym krokiem naprzód z punktu widzenia zakresu informacji dostarczanych KAS w porównaniu do wcześniejszego uproszczonego sprawozdania (CIT-TP/PIT-TP). TPR od końca 2020 roku przysparza administracji skarbowej najistotniejszych informacji w skondensowanej formie. Co więcej, fiskus nie pozostaje bierny w obszarze projektowania dalszych modyfikacji zakresu i sposobu raportowania poszczególnych danych o cenach transferowych. Warto choćby wskazać na istotne zmiany wprowadzone do formularza TPR już względem drugiego roku jego obowiązywania. Nie sposób także nie wspomnieć o bardzo rozbudowanych informatorach Ministerstwa Finansów, które w praktyce stanowią instrukcje uzupełniania poszczególnych wersji formularza, co także nie pozostaje bez wpływu na późniejszą możliwość sprawnej analizy danych przez właściwe organy.

Mając na uwadze powyższe, jeśli podatnik nie podejmie aktywnej obrony w kontroli lub postępowaniu, to organ – korzystając z posiadanej przewagi –  będzie mógł stosunkowo łatwo przyjąć, że podatnik stosuje ceny nierynkowe, przez co np. wykazuje za niski dochód lub stratę. Pamiętajmy bowiem, że ponad 80% kontroli to kontrole efektywne.

Co można zrobić?

W przypadku kontroli lub postępowania, zwłaszcza dotyczącego transakcji z podmiotami powiązanymi, warto korzystać z fachowego doradztwa podatkowego. Jak doradca podatkowy może pomóc podatnikowi?

1. Przedstawi skutki podatkowe planowanych transakcji i rozwiązań biznesowych.
2. Wskaże ryzyka i pomoże je zmniejszyć.
3. Sprawdzi dotychczasowe rozliczenia podatnika (wybrane lub wszystkie) i wskaże błędy do poprawy. Pomoże też je poprawić.
4. Opracuje procedury pozwalające ograniczyć odpowiedzialność karnoskarbową osób na stanowiskach kierowniczych.
5. W oparciu o dostępy do baz, którymi dysponują również organy podatkowe, przedstawi zakresy cen, które można przyjąć jako podstawę kalkulacji cen własnych.
6. Przygotuje profesjonalną dokumentację cen transferowych.
7. Wesprze w ramach właściwego wypełnienia formularza TPR.
8. Pomoże w uzyskaniu zabezpieczenia dla przyjętych rozwiązań w formie interpretacji indywidualnej lub opinii zabezpieczającej.
9. Pomoże opracować strategię kontroli lub postępowania.
10. Zweryfikuje dokumentację przekazywaną organowi podatkowemu.
11. Weźmie udział w przesłuchaniach.
12. Doradzi w zakresie dowodów, które podatnik może przedstawić na swoją obronę.
13. Opracuje każde pismo procesowe, w tym zastrzeżenia do protokołu i odwołanie.
14. Wniesie skargę lub skargę kasacyjną i będzie bronił interesów podatnika na sali sądowej.

Pliki do pobrania

• PKF Alert - Dlaczego podmioty powiązane są wyjątkowo narażone na kontrolę organu podatkowego.pdf [PDF]