Darowizna przedsiębiorstwa na rzecz członka rodziny

Artykuł autorstwa eksperta PKF (Konrad Stanek - Prawnik, Specjalista ds. podatków), został opublikowany 1 grudnia 2014 r. na portalu TaxFin.pl.

Umowa darowizny

Przedsiębiorstwo, w rozumieniu art. 55 Kodeksu Cywilnego, to zorganizowany zespół składników niematerialnych i materialnych, przeznaczony do prowadzenia działalności gospodarczej. Przekazanie firmy na drodze darowizny powinno zostać zawarte w postaci aktu notarialnego. Osoba otrzymująca przedsiębiorstwo w formie darowizny od członka rodziny nie musi dodatkowo zgłaszać tego faktu w Urzędzie Skarbowym, jednocześnie będzie mogła skorzystać ze zwolnienia z podatku od spadków i darowizn, jeśli należy do I grupy podatkowej (małżonek, zstępny, wstępny, pasierba, zięć, synowa, rodzeństwo, ojczym, macocha i teść).

Protokół przekazania

Formalne przekazanie przedsiębiorstwa należy również udokumentować protokołem przekazania, zawierającym szczegółową specyfikację poszczególnych składników majątku tego przedsiębiorstwa w ujęciu ilościowym i wartościowym, m.in. towarów handlowych (z podaniem cen zakupu), wyposażenia (z podaniem wartości początkowej), środków trwałych (z podaniem wartości początkowej i dokonanych odpisów amortyzacyjnych).

Likwidacja działalności przez donatora

Likwidacja dotychczasowej działalności przez podatnika, który przekazuje firmę w formie darowizny, oznacza konieczność sporządzenia remanentów likwidacyjnych. Za datę likwidacji działalności gospodarczej uważa się przy tym datę określoną w zawiadomieniu o likwidacji tej działalności. Likwidacja działalności gospodarczej zobowiązuje podatnika do opodatkowania podatkiem VAT rzeczowych składników majątku – towarów handlowych, wyposażenia i środków trwałych czyli w praktyce wszystkich zakupów, od których przysługiwało prawo do odliczenia podatku naliczonego, bez względu na to, czy z tego prawa skorzystaliśmy (art. 14 ust. 1 i 4 ustawy o VAT). Podatnik przekazujący przedsiębiorstwo może uniknąć negatywnych konsekwencji opodatkowania remanentu likwidacyjnego, jeżeli przekaże firmę w darowiźnie jeszcze przed jej likwidacją. Jeżeli przekazanie przedsiębiorstwa zostanie dokonane przed dniem zakończenia działalności gospodarczej i przed sporządzeniem remanentu likwidacyjnego, to w momencie likwidacji remanent wyniesie „zero” (nie pozostaną bowiem żadne składniki majątku) i VAT należny nie wystąpi.

Rozpoczęcie działalności gospodarczej przez obdarowanego

Przyjmujący darowiznę przedsiębiorstwa musi również dopełnić koniecznych formalności, które umożliwią dalsze prowadzenie firmy. W pierwszej kolejności osoba przejmująca przedsiębiorstwo, która wcześniej nie prowadziła firmy, powinna zarejestrować działalność. W tym celu należy uzyskać wpis w Ewidencji Działalności Gospodarczej (w Urzędzie Miasta lub Gminy według miejsca zamieszkania). Wpis uzyskamy przez wypełnienie wniosku CEIDG-1, w którym podajemy swoje dane oraz dane przyszłej firmy. Ponadto konieczne będzie uzyskanie numeru REGON a także dokonanie zgłoszenia w ZUS.

Podatek dochodowy

Zbycie przedsiębiorstwa poprzez darowiznę nie wywołuje konsekwencji na gruncie podatku dochodowego od osób fizycznych, nie powstaje przychód do opodatkowania dla żadnej ze stron. W momencie dokonania darowizny po stronie obdarowanego nie powstają koszty uzyskania przychodu, gdyż nie poniesiono wydatków związanych z nabyciem przedmiotu darowizny. Natomiast wartość odpisów amortyzacyjnych od wartości początkowej poszczególnych środków trwałych (wchodzących w skład tego przedsiębiorstwa) zaliczyć można do kosztów uzyskania przychodów. Osoby kontynuujące działalność w przypadku nabycia przedsiębiorstwa w drodze darowizny są uprawnione do amortyzacji nabytych środków trwałych oraz wartości niematerialnych i prawnych wchodzących w skład przedsiębiorstwa. W takiej sytuacji łączną wartość początkową nabytych środków trwałych oraz wartości niematerialnych i prawnych stanowi suma ich wartości rynkowej, nie wyższa jednak od różnicy między wartością tego przedsiębiorstwa albo jego zorganizowaną częścią a wartością składników mienia, niebędących środkami trwałymi ani wartościami niematerialnymi i prawnymi, określoną dla celów podatku od spadków i darowizn.

Obdarowany powinien również przejęte wyposażenie uwzględnić w prowadzonej ewidencji wyposażenia, zaś przejęte środki trwałe w ewidencji środków trwałych oraz wartości niematerialnych i prawnych.
Przychód ze sprzedaży towarów handlowych przejętych wraz z darowanym przedsiębiorstwem firma obdarowana musi wykazać w podatkowej księdze przychodów i rozchodów (towary wprowadza remanentem początkowym o wartości 0).

Podatek VAT

Ponieważ przez zbycie przedsiębiorstwa należy rozumieć zarówno przekazanie odpłatne, jak i nieodpłatne, zatem trzeba przyjąć, iż w sytuacji gdy członkowie rodziny przekazują pomiędzy sobą nieodpłatnie całe przedsiębiorstwo, wówczas nie wystąpi obowiązek podatkowy w podatku VAT. Z art. 6 pkt 1 ustawy o VAT wynika, że przepisów tej ustawy nie stosuje się do transakcji zbycia przedsiębiorstwa lub zorganizowanej części przedsiębiorstwa. Oznacza to, że przekazanie firmy członkowi rodziny nie podlega opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług. Zdarzenie takie nie powinno być zatem udokumentowane fakturą VAT.