Błędy dotyczące kursu faktycznie zastosowanego - rachunek walutowy

 Artykuł autorstwa eksperta PKF (Anna Grzebuła - Księgowa) został opublikowany w cyklu 'Błędy dotyczące kursu faktycznie zastosowanego' w Dzienniku Gazeta Prawna w dniu 20 maja 2013 r.

Problem

Podatnik świadczący usługi internetowe dla kontrahentów polskich i zagranicznych dokonuje licznych transakcji (regulowanie zobowiązań i otrzymywanie należności) w walutach obcych za pomocą kilku rachunków bankowych prowadzonych w różnych bankach i w różnych walutach. Do przeliczenia wartości otrzymywanych bądź regulowanych wyrażonych w walucie obcej na złote polskie Spółka stosuje kurs kupna bądź sprzedaży danej waluty banku prowadzącego rachunek bankowy uznając, że jest to kurs po jakim faktycznie otrzymałaby należności bądź po jakim musiałaby zakupić walutę niezbędną do uregulowania zobowiązań. Czy na gruncie ustawy o rachunkowości zastosowany przez spółkę kurs jest prawidłowy?

Rozwiązanie

Zgodnie z Ustawą z dnia 29 września 1994 r. o rachunkowości podatnik do przeliczenia wpływu bądź wypływu środków z rachunku bankowego winien posłużyć się “kursem faktycznie zastosowanym”. W myśl art. 30 ust. 2 wyrażone w walutach obcych operacje gospodarcze ujmuje się w księgach rachunkowych na dzień ich przeprowadzenia - o ile odrębne przepisy dotyczące środków pochodzących z budżetu Unii Europejskiej i innych krajów Europejskiego Obszaru Gospodarczego oraz środków niepodlegających zwrotowi, pochodzących ze źródeł zagranicznych nie stanowią inaczej - odpowiednio po kursie:

1) faktycznie zastosowanym w tym dniu, wynikającym z charakteru operacji - w przypadku sprzedaży lub kupna walut oraz zapłaty należności lub zobowiązań;

2) średnim ogłoszonym dla danej waluty przez Narodowy Bank Polski z dnia poprzedzającego ten dzień - w przypadku zapłaty należności lub zobowiązań, jeżeli nie jest zasadne zastosowanie kursu, o którym mowa w pkt 1, a także w przypadku pozostałych operacji.  

Niestety w polskim prawie brakuje precyzyjnej definicji „kursu faktycznie zastosowanego”. Ze względu na fakt, iż w żadnej z ustaw nie zdefiniowano tego pojęcia należałoby odwołać się do interpretacji prawnych i orzecznictwa.

Naczelny Sąd Administracyjny w uzasadnieniu do wyroku z dn. 27 września 2011 roku,  sygn. akt II FSK 524/10, wyjaśnił, że “faktycznie zastosowany kurs waluty to taki kurs, który był w istocie, rzeczywiście, naprawdę zastosowany (…), a w oparciu o wyrażoną w nim cenę waluty, doszło do przeprowadzenia operacji finansowej przewalutowania”. Z powyższego wyroku wynika zatem, że jest to kurs po jakim podatnik rzeczywiście nabył bądź sprzedał walutę, a w przypadku gdy nie dochodzi do przewalutowania, podatnik powinien zastosować kurs średni, ogłaszany przez Narodowy Bank Polski z ostatniego dnia roboczego poprzedzającego ten dzień.

W przedstawionej przez jednostkę sytuacji zapłata zobowiązań oraz wpływ należności odbywają się za pośrednictwem bankowego rachunku walutowego. Waluty obce wpływające na rachunek bankowy z tytułu zapłaty należności nie są odsprzedawane bankowi prowadzącemu ten rachunek. Jednostka nie kupuje również w banku waluty obcej w celu regulowania zobowiązań walutowych, lecz wykorzystuje własne środki, które wcześniej wpłynęły na jej rachunek walutowy. Tym samym wyceny tych środków nie należy wiązać z kursem kupna bądź sprzedaży banku prowadzącego rachunek walutowy jednostki, gdyż bank przy takich transakcjach nie informuje jednostki o równowartości w złotych kwoty, która wpływa bądź wypływa z rachunku. Bank dokonuje jedynie księgowania zasilenia bądź wydatkowania waluty, a nie uczestniczy jako strona w zdarzeniu gospodarczym.

W związku z powyższym ponieważ w przytoczonej sytuacji nie możemy mówić o kursie faktycznie zastosowanym należałoby, zgodnie z cytowanym art. 30.2.2) ustawy o rachunkowości, zastosować kurs średni NBP z dnia poprzedzającego przeprowadzenie transakcji zarówno w przypadku otrzymanej należności jak i zapłaty zobowiązania oraz dodatkowo dokonać wyceny rachunku walutowego zgodnie z przyjętą metodą.

W tym miejscu należy zaznaczyć, że jednostka do wyceny rachunku walutowego winna określić w polityce rachunkowości i zgodnie z tym stosować jedną z możliwych metod ustalania wartości rozchodu: FIFO, LIFO bądź według kursów średnioważonych. Również w związku z brakiem w ustawie o rachunkowości definicji kursu faktycznie zastosowanego jednostka powinna określić go w ramach przyjętych zasad rachunkowości.