Atestacja sprawozdawczości zrównoważonego rozwoju

Artykuł autorstwa ekspertki PKF (Anna Stokowska - Menedżer Zarządzający Centrum Kontroli Jakości PKF, Biegły Rewident).

Charakterystyka rozwiązań przyjętych w polskim porządku prawnym

Zgodnie z przyjętą Ustawą sprawozdawczość zrównoważonego rozwoju podlega atestacji, której dokonują biegli rewidenci posiadający uprawnienia do jej przeprowadzania. Biegli rewidenci wykonują usługę w imieniu firmy audytorskiej, co oznacza, że odpowiedzialność wobec jednostki za przeprowadzenie atestacji sprawozdawczości zrównoważonego rozwoju ponosi firma audytorska, która została wybrana do przeprowadzenia tej usługi zgodnie z przepisami prawa i zawarła umowę o przeprowadzenie atestacji sprawozdawczości zrównoważonego rozwoju.

Firmy audytorskie, które zdecydują się na realizację usług atestacji zrównoważonego rozwoju są zobowiązane do dostosowania swoich Systemów Zarządzania Jakością do nowego zakresu świadczonych usług, czyli objęcia nim również usług atestacji zrównoważonego rozwoju. Oznacza to, że na firmach audytorskich ciąży obowiązek zabezpieczenia, aby usługi atestacji wykonywane w ich imieniu przez biegłych rewidentów, wykonywane były z uwzględnieniem określonych standardów badania, kodeksu etyki oraz innych regulacji mających zastosowanie do realizacji nowej usługi.

Zarówno Dyrektywa, jak i polskie regulacje ją wdrażające przewidują, że audytorem (firmą audytorską i/lub biegłym rewidentem) odpowiedzialnym za badanie raportu zrównoważonego rozwoju może być ta sama firma audytorska/ biegły rewident, który bada sprawozdanie finansowe danej jednostki, jak również inny biegły rewident/ firma audytorska.

Regulacje uwzględniają potrzebę wzajemnej komunikacji firm audytorskich / biegłych rewidentów, w przypadku gdy raport zrównoważonego rozwoju bada inna firma niż ta, która jest audytorem sprawozdania finansowego. Ponadto Ustawa daje biegłym rewidentom sprawozdawczości zrównoważonego rozwoju prawo do kontaktowania się w trakcie realizacji zlecenia z kontrahentami, bankami, prawnikami i jednostkami zależnymi jednostki raportującej. 

Nabycie uprawnień do atestacji Sprawozdań zrównoważonego rozwoju – okres przejściowy

Dyrektywa CSRD, a w ślad za nią polska ustawa ją implementująca, przewidziała okres przejściowy dla biegłych rewidentów do uzyskania uprawnień do atestacji sprawozdawczości zrównoważonego rozwoju (SZR). Obecni biegli rewidenci nabyli uprawnienia do atestacji sprawozdawczości zrównoważonego rozwoju z mocy prawa. Ta grupa biegłych rewidentów, została zobowiązana do odbycia, w terminie 2 lat od wejścia w życie Ustawy, dodatkowego szkolenia zakresie raportowania i atestacji raportów zrównoważonego rozwoju w łącznym wymiarze 88  godzin (w tym 8 godzin samokształcenia)  w ramach obligatoryjnego doskonalenia zawodowego (jako dodatkowe obowiązkowe szkolenie), o ile będzie chciała zachować uprawnienia do atestacji SZR po roku 2026. Brak odbycia szkolenia będzie skutkował utratą możliwości atestacji raportów zrównoważonego rozwoju. 

Jednakże, nawet w okresie przejściowym samo posiadanie uprawnień do atestacji sprawozdawczości zrównoważonego rozwoju nie będzie wystarczające do podjęcia się świadczenia tej usługi. Zgodnie ze standardami zawodowymi i kodeksem etyki obowiązującym biegłych rewidentów i firmy audytorskie, aby podjąć się zlecenia firma audytorska musi rozpoznać czy jej personel posiada odpowiednie wiedzę i kompetencje na wykonanie usługi.  A zatem, nawet w okresie przejściowym samo posiadanie uprawnień do atestacji sprawozdawczości zrównoważonego rozwoju nie będzie wystarczające do podjęcia się świadczenia tej usługi.

Nabycie uprawnień do atestacji SZR – model docelowy

Docelowo regulacje przewidują, że uzyskanie uprawnień atestacji zrównoważonego rozwoju będzie podlegać dodatkowemu/ odrębnemu procesowi kwalifikacyjnemu. Będzie można go „połączyć” ze standardowym postępowaniem kwalifikacyjnym na biegłego rewidenta, jednak ustawa definiuje odrębnie wymogi kwalifikacyjne na biegłego rewidenta ubiegającego się o uprawnienia do badania sprawozdań finansowych oraz biegłego rewidenta, który chce również atestować raporty zrównoważonego rozwoju.

Uzyskanie uprawnienia do atestacji sprawozdawczości zrównoważonego rozwoju jest dobrowolne jednak wymagać będzie przystąpienia do odrębnego postępowania kwalifikacyjnego (dodatkowe, inne niż na biegłego rewidenta)  oraz zdania egzaminu  z wiedzy w zakresie atestacji SZR. Przebieg nabycia uprawnień do atestacji będzie wyglądał następująco:

• 8-miesięczna aplikacja w zakresie atestacji SZR w firmie audytorskiej uprawnionej do atestacji SZR,
• zdanie egzaminu dyplomowego w zakresie atestacji SZR polegającego na sprawdzeniu umiejętności praktycznego zastosowania wiedzy do samodzielnego i należytego wykonywania zawodu biegłego rewidenta w zakresie atestacji SZR. 

Uprawnienia do atestacji SZR są ujawniane zarówno w rejestrze biegłych rewidentów prowadzonym przez Polską Izbę Biegłych Rewidentów  jak i w ramach listy firm audytorskich prowadzonej przez Polską Agencję Nadzoru Audytowego.

Także zakres szkoleń obligatoryjnych dla biegłych atestujących sprawozdania zrównoważonego rozwoju jest rozszerzony o doskonalenie i aktualizację wiedzy w tym zakresie.

Zapewnienie warunków dla atestacji przez biegłego rewidenta według polskich regulacji

W związku z obowiązkiem atestacji w polskiej Ustawie implementującej Dyrektywę CSRD wprowadzono liczne przepisy, które mają zapewnić, że biegły rewident będzie miał możliwość rzetelnej weryfikacji przedstawionych mu sprawozdań. Przykładowo, kierownik jednostki będzie zobowiązany do zapewnienia mu dostępu do dokumentów, udzielania wyczerpujących wyjaśnień oraz składania odpowiednich oświadczeń. Jednocześnie biegły rewident będzie miał możliwość zwracania się do kontrahentów atestowanej jednostki, a także do jej banków oraz doradców prawnych. Ustawa reguluje także kwestię publikacji oraz składania sprawozdawczości zrównoważonego rozwoju  oraz sprawozdania biegłego rewidenta z atestacji sprawozdawczości zrównoważonego rozwoju w Krajowym Sądzie Rejestrowym.

Wprowadzono także sankcje za naruszenia regulacji w zakresie sporządzania i atestacji sprawozdawczości zrównoważonego rozwoju.

Atestacja to szansa dla przedsiębiorcy

W dobie obowiązków w zakresie sprawozdawczości zrównoważonego rozwoju ważnym jest aby przedsiębiorcy, w atestacji sprawozdawczości zrównoważone rozwoju dostrzegali szansę na poprawę jakości przygotowanych informacji.

Jednakże muszą pamiętać, że to na nich, na przedsiębiorców, nałożono obowiązek sporządzenia sprawozdawczości zrównoważonego rozwoju.  Obowiązek nałożony na biegłych rewidentów to wydanie sprawozdania zawierającego opinię względem określonych zagadnień  wymaganych regulacjami.

Jakość współpracy z biegłym rewidentem w dużej mierze będzie zależała od tego jak jednostka przygotowała się do sprawozdawczości zrównoważonego rozwoju.

Badanie przez biegłego rewidenta nie jest zatem usługą doradczą.