Nowa ustawa wprowadzająca zasady realizacji programów wsparcia dla przedsiębiorców w związku z sytuacją na rynku energii w latach 2022–2024

W dniu 13 października 2022 roku weszła w życie Ustawa o zasadach realizacji programów wsparcia przedsiębiorców w związku z sytuacją na rynku energii w latach 2022–2024, tj. Dziennik Ustaw poz. 2088 (dalej jako „Ustawa”). Ustawa wprowadza możliwość przyjęcia przez Radę Ministrów programów pomocowych, mających na celu udzielenie wsparcia finansowego określonym grupom przedsiębiorców, w przypadku których prowadzenie działalności gospodarczej jest zagrożone z uwagi na znaczny wzrost kosztów prowadzenia działalności gospodarczej, wynikający ze wzrostu w porównaniu do poprzedniego roku cen surowców energetycznych, a co za tym idzie cen energii elektrycznej oraz gazu ziemnego.

Dynamiczna sytuacja na rynku energii oraz analiza danych w zakresie kształtowania się przyszłych cen energii elektrycznej i gazu ziemnego w Polsce doprowadziły do konieczności przyjęcia przepisów określających zasady przyjmowania programów pomocowych w latach 2022–2024 w oparciu o bieżącą analizę sytuacji gospodarczej.

Podstawą przyjmowania programów pomocowych przez Radę Ministrów jest opublikowany w marcu 2022 r. komunikat Komisji Europejskiej „Tymczasowe kryzysowe ramy środków pomocy państwa w celu wsparcia gospodarki po agresji Rosji wobec Ukrainy”. Jak wynika z przedmiotowego komunikatu, Komisja dopuściła możliwość udzielania przez państwa członkowskie Unii Europejskiej pomocy publicznej z tytułu zakłóceń w działalności gospodarki Unii Europejskiej (UE), poprzez określenie kryteriów oceny zgodności z rynkiem wewnętrznym. Komisja wskazała jednocześnie, że pomoc ta ma służyć przede wszystkim zapewnieniu płynności i dostępu do finansowania dla przedsiębiorstw zmagających się z wyzwaniami obecnego kryzysu, przy jednoczesnym zachowaniu warunków działania na jednolitym rynku UE. Wsparcie może być udzielone na pokrycie zwiększonych kosztów prowadzenia działalności gospodarczej związanych ze wzrostem cen energii elektrycznej oraz gazu ziemnego.

Jak wskazano powyżej, przedmiotowa Ustawa zakreśla wyłącznie ramy dla programów rządowych, które będą przyjmowane na podstawie uchwały Rady Ministrów. Program pomocy rządowej ma w szczególności określać:

1. przedsiębiorców uprawnionych do otrzymania pomocy w ramach danego programu;
2. formy, kryteria, warunki i okres przyznania pomocy;
3. sposób obliczania wysokości pomocy;
4. maksymalną kwotę pomocy;
5. zakres wniosku o udzielenie pomocy;
6. termin i sposób składania wniosków o udzielenie pomocy;
7. zasady i terminy rozliczania przez przedsiębiorcę pomocy.

Ponadto w uchwale ustanawiającej program pomocowy Rada Ministrów określi wysokość oraz źródła finansowania, wysokość środków przeznaczonych na jego realizację, a także tzw. operatora programu. Za realizację tego programu będzie odpowiadać minister właściwy do spraw gospodarki.

Pomoc publiczna w ramach programu rządowego przyznawana będzie na wniosek uprawnionego przedsiębiorcy złożony na formularzu opracowanym przez operatora programu. Przedsiębiorca występujący z wnioskiem dołącza do niego oświadczenie o prawdziwości danych w nim zawartych, pod rygorem odpowiedzialności karnej za złożenie fałszywego oświadczenia. Oświadczenie musi zawierać klauzulę następującej treści: „Jestem świadomy odpowiedzialności karnej za złożenie fałszywego oświadczenia”. Klauzula ta zastępuje pouczenie o odpowiedzialności karnej za składanie fałszywego oświadczenia. Składając wniosek przedsiębiorca jednocześnie wyraża zgodę na poddanie się kontroli w zakresie wysokości otrzymanej pomocy, spełnienia warunków jej uzyskania oraz prawidłowości jej rozliczenia.

W przypadku stwierdzenia przez operatora programu, że pomoc została przyznana nienależnie lub w wysokości wyższej niż należna, przedsiębiorca będzie zobowiązany do zwrotu środków pobranych nienależnie albo w wysokości wyższej niż należna wraz z odsetkami liczonymi od dnia przekazania pomocy na rachunek przedsiębiorcy. Jak można przeczytać jeszcze w uzasadnieniu do projektu niniejszej Ustawy, powyższe okoliczności będą rozpatrywane w trybie procedury weryfikującej wniosek przedsiębiorcy, a na dalszym etapie w drodze ewentualnej egzekucji administracyjnej.

Szczegółowe informacje o możliwości ubiegania się o wsparcie w ramach programów pomocowych, mających na celu przeciwdziałanie skutkom wzrostu cen energii elektrycznej i gazu ziemnego, mają zostać opublikowane przez Ministra właściwego do spraw gospodarki na stronie internetowej urzędu go obsługującego oraz na stronie internetowej operatora programu. We wspomnianym ogłoszeniu w szczególności zawarte będą informacje o podmiotach uprawnionych do składania wniosków, formie, kryteriach, warunkach i okresie, za który przyznawana ma być pomoc, a także sposobie obliczania wysokości pomocy publicznej, maksymalnego poziomu dofinansowania, wzorze wniosku, terminie i sposobie składania tego wniosku.

Wysokość budżetu w ramach poszczególnych programów wsparcia uchwalanych przez Radę Ministrów określona zostanie w danym programie wsparcia przedsiębiorców. Przedmiotowa Ustawa wprowadza jednakże maksymalne limity wydatków, jakie mogą zostać przeznaczone na realizację programów rządowych udzielania przedsiębiorcom pomocy w latach 2022–2024. Limity wydatków wynoszą następująco:

1. w 2022 r. – 5 079 416 000 zł;
2. w 2023 r. – 8 212 659 000 zł;
3. w 2024 r. – 4 136 240 000 zł.

Jednocześnie warto wskazać, że w przypadku, gdy łączna wysokość pomocy wynikająca z wniosków spełniających kryteria przyznania pomocy przekroczy maksymalny limit środków przeznaczonych na ich przyznanie, wysokość udzielonej pomocy zostanie proporcjonalne obniżona tak, aby łączna wysokość przyznanego wsparcia równa była maksymalnemu limitowi określonemu w programie wsparcia przedsiębiorców.

W oparciu o dokonaną ocenę wniosku przedsiębiorcy, zostanie zawarta umowa o udzielenie pomocy pomiędzy operatorem programu a uprawnionym przedsiębiorcą. W umowie szczegółowo zostanie określone przeznaczenie pomocy publicznej, jej wysokość, warunki udzielenia pomocy, termin i sposób jej rozliczenia (w tym zobowiązanie przedsiębiorcy do zwrotu pomocy w przypadku, gdy pomoc zostałaby przyznana w wysokości wyższej niż należna), a także tryb kontroli.

Należy zaznaczyć, że pomoc przedsiębiorstwom będzie wypłacona dopiero po wydaniu przez Komisję Europejską pozytywnej decyzji o zgodności pomocy publicznej przewidzianej w programie rządowym, przyjętym na podstawie przedmiotowej Ustawy z rynkiem wewnętrznym UE.

Niniejszą Ustawą wprowadza się ponadto zmiany w ustawie z dnia 27 kwietnia 2001 r. – Prawo ochrony środowiska (t.j. Dz. U. z 2021 r. poz. 1973 z późn. zm.) oraz ustawie z dnia 19 lipca 2019 r. o systemie rekompensat dla sektorów i podsektorów energochłonnych (t.j. Dz. U. z 2022 r. poz. 1312 z późn. zm.).

Warto w tym miejscu także nadmienić, że w ramach tzw. I tury rządowego wsparcia przedsiębiorstwom energochłonnym na podstawie wspomnianej wyżej ustawy z 19 lipca 2019 r. o systemie rekompensat dla sektorów i podsektorów energochłonnych, do tej pory 92 firmy z sektora hutnictwa, produkcji wyrobów aluminiowych, metali nieżelaznych, chemikaliów nieorganicznych, czy produkcji papieru zawnioskowało o rekompensaty za poprzedni rok, na łączną kwotę 800 mln zł. Natomiast jak możemy przeczytać na stronie internetowej Urzędu Regulacji Energetyki, za 2020 rok zostało przyznane ponad 815 milionów złotych rekompensat dla 70 firm z sektorów i podsektorów energochłonnych.

W założeniu efektem łącznym wszystkich programów wsparcia przedsiębiorców ma być niski odsetek przedsiębiorstw w trudnej sytuacji finansowej, w tym zagrożonych upadłością. Program wsparcia przedsiębiorców ma pozwolić na zmniejszenie wzrostu kosztów prowadzenia działalności gospodarczej oraz zwiększenie płynności finansowej przedsiębiorstw, a w rezultacie utrzymać rentowność firm, miejsca pracy i zdolności produkcyjne w okresie kryzysu.

Zgodnie z informacją podaną przez Ministerstwo Rozwoju i Technologii, kryteria pomocy oraz sam program wsparcia przedsiębiorców ma zostać przyjęty przez Radę Ministrów jeszcze w listopadzie tego roku.

Pliki do pobrania

• PKF Alert - Nowa ustawa wprowadzająca zasady realizacji programów wsparcia dla przedsiębiorców [PDF]