Anonimizacja, czyli nowa praktyka Krajowej Informacji Skarbowej

Od pewnego czasu obserwujemy nowe podejście Krajowej Informacji Skarbowej do interpretacji indywidualnych. Polega ono na tym, że przed wysłaniem interpretacji wnioskodawcy modyfikuje się pewne elementy stanu faktycznego lub zdarzenia przyszłego, które są przedmiotem interpretacji. Modyfikacje dotyczą danych identyfikujących wnioskodawcę i inne podmioty wskazane we wniosku, a w szczególności imiona, nazwiska, nazwy i adresy.

Organ interpretacyjny tłumaczy, że opisane wyżej działanie to tylko anonimizacja, która wynika z troski o wnioskodawcę i inne osoby wymienione we wniosku. Krajowa Informacja Skarbowa obawia się, że interpretacja indywidualna może trafić do innych podmiotów niż wnioskodawca, przez co uzyskają one dostęp do danych, w oparciu o które będą w stanie zidentyfikować wnioskodawcę i inne kwestie omówione w interpretacji.

Nowa praktyka organu interpretacyjnego i jej uzasadnienie budzi jednak wątpliwości.

Po pierwsze, zgodnie z art. 14c § 1 Ordynacji podatkowej (O.p.), interpretacja indywidualna powinna zawierać wyczerpujący opis przedstawionego we wniosku stanu faktycznego lub zdarzenia przyszłego oraz ocenę stanowiska wnioskodawcy wraz z uzasadnieniem prawnym tej oceny. Ponadto, jeżeli ocena stanowiska wnioskodawcy jest negatywna, to w świetle art. 14c § 2 O.p., interpretacja indywidualna zawiera wskazanie prawidłowego stanowiska wraz z uzasadnieniem prawnym.

Zgodnie z powyższym, odpowiadająca prawu interpretacja indywidualna to taka, która zawiera m.in. następujące elementy:

1. wyczerpujący opis przedstawionego we wniosku stanu faktycznego lub zdarzenia przyszłego,
2. ocenę stanowiska wnioskodawcy wraz z uzasadnieniem prawnym tej oceny,
3. prawidłowe stanowisko wraz z uzasadnieniem prawnym.

Z oczywistych względów jest tak, że bazą dla interpretacji indywidualnej jest stan faktyczny (zdarzenie przyszłe) podany przez wnioskodawcę. W toku postępowania interpretacyjnego organ nie bada jego prawdziwości. Przyjmuje go za pewnik, a ewentualne niezgodności pomiędzy stanem faktycznym (zdarzeniem przyszłym) podanym we wniosku a stanem rzeczywistym, obciążają wnioskodawcę. Tak też Dyrektor Krajowej Informacji Skarbowej każdorazowo poucza podmiot otrzymujący interpretację wskazując, że stan faktyczny (zdarzenie przyszłe) podany we wniosku powinien być tożsamy ze stanem rzeczywistym.

Można postawić tezę, że w zanonimizowanej interpretacji organ istotnie zniekształca podany przez wnioskodawcę stan faktyczny (zdarzenie przyszłe). Wydaje się, że w świetle ww. przepisów powinno się po prostu wiernie skopiować stan faktyczny (zdarzenie przyszłe) zaprezentowany we wniosku (tak, jak to robiono dotychczas, w toku wieloletniej praktyki wydawania interpretacji). Tymczasem, nowe podejście polega na tym, że zmienia się np. nazwę wnioskodawcy, miejsce jego siedziby, nazwy kontrahentów lub adresy pojawiające się we wniosku. W rezultacie z interpretacji wydanej w nowym duchu wynika choćby to, że to nie Alfa sp. z o.o. z siedzibą w Rzeszowie zawarła umowę pożyczki z Beta S.A. z siedzibą w Katowicach, ale XYZ sp. z o.o. z siedzibą w A. zwarła umowę pożyczki z XYZ S.A. z siedzibą w B.

Skutek jest taki, że stan faktyczny (zdarzenie przyszłe) zaprezentowany w interpretacji, z wyłącznej winy organu, nie jest tożsamy ze stanem faktycznym (zdarzeniem przyszłym) opisanym we wniosku, a co kluczowe - stanem rzeczywistym. Jako się rzekło, stan faktyczny podany przez wnioskodawcę jest bazą dla interpretacji indywidualnej. Organ, zniekształcając stan faktyczny (zdarzenie przyszłe), zniekształca dalsze elementy interpretacji, tj. stanowisko własne wnioskodawcy, jego ocenę, uzasadnienie prawne tej oceny oraz prawidłowe (zdaniem organu) stanowisko z uzasadnieniem prawnym.

Powoduje to, że:

1. relacjonowany w interpretacji wyczerpujący opis przedstawionego we wniosku stanu faktycznego (zdarzenia przyszłego) jest inny niż ten w istocie podany we wniosku, przez co nie jest tożsamy ze stanem rzeczywistym,
2. ocena stanowiska wraz z uzasadnieniem prawnym tej oceny dotyczy innych podmiotów, miejscowości i ulic niż te, które wnioskodawca podał we wniosku, przez co nie przystaje do stanu rzeczywistego,
3. prawidłowe (zdaniem organu) stanowisko wraz z uzasadnieniem prawnym dotyczy innych podmiotów, miejscowości i ulic niż te, które wnioskodawca podał we wniosku, przez co nie odnosi się do stanu rzeczywistego.

Po drugie, trzeba też odnotować, że działanie organu zdaje się naruszać nie tylko art. 14c § 1 i § 2 O.p., ale – co może być zdecydowanie dotkliwsze w skutkach dla wnioskodawcy - art. 14k § 1 i § 3 O.p. Rodzi ono bowiem zbędne, acz istotne wątpliwości co do tego, czy interpretacja rzeczywiście dotyczy wnioskodawcy i chroni go w zakresie wynikającym z ww. przepisów prawa, czy też ma chronić jakiś inny podmiot z siedzibą w A., który zawarł umowę z XYZ S.A. z siedzibą w B.

Inaczej rzecz ujmując, organ każdorazowo poucza wnioskodawców w interpretacjach o tym, że interpretacja będzie mogła pełnić funkcję ochronną, gdy sytuacja rzeczywista będzie zgodna (tożsama) z opisem stanu faktycznego (zdarzenia przyszłego). Jednocześnie, wyłącznie na skutek działania organu dochodzi do sytuacji, w której rzeczywistość nie jest zgodna (tożsama) z opisem stanu faktycznego (zdarzenia przyszłego), bo organ go zmienił. Stąd można rozważać, czy takie postępowanie nie narusza art. 14k § 1 i § 3 O.p. dlatego, że na skutek ww. działań organ pozbawia wnioskodawcę interpretacji, która mogłaby pełnić funkcję ochronną.

Oczywiście, może i można argumentować, że omawiane tu zmiany nie wpływają na funkcję ochronną interpretacji, aczkolwiek taką argumentację należy odrzucić, bo:

1. na obecnym etapie nikt i nic nie daje wnioskodawcy gwarancji, że kiedyś w przyszłości nie będzie musiał toczyć sporu o moc ochronną interpretacji,
2. ww. przepisy obligują organ do wydania jednoznacznej interpretacji, a nie takiej, co do której wnioskodawca musi się pewnych okoliczności domyślać, czynić pewne założenia lub zupełnie niepotrzebnie akceptować ryzyko wynikające z tego, że organ, zamiast po prostu skopiować stan faktyczny (zdarzenie przyszłe) podany we wniosku o interpretację, to postanowił np. zmienić nazwę wnioskodawcy na XYZ sp. z o.o. Zwłaszcza, że analiza Krajowego Rejestru Sądowego wskazuje, że istnieje odrębny podmiot gospodarczy o nazwie XYZ Sp. z o.o.

Warto też odnotować, że wnioskodawca, ponosząc koszty związane z uzyskaniem interpretacji i działając w przewidzianej prawem procedurze, może oczekiwać, że wydane w jego sprawie rozstrzygnięcie nie będzie obarczone obiekcją co do mocy ochronnej, a tym samym co do faktu prawidłowego zabezpieczenia jego sfery podatkowej.

Dodatkowo trzeba zaznaczyć, że zgodnie z art. 121 § 1 O.p., postępowanie podatkowe powinno być prowadzone w sposób budzący zaufanie do organów podatkowych. Anonimizacja może naruszać tę zasadę, bo stwarza pole do niepewności w zakresie tego, czy zastosowana zmiana nazewnictwa jest przykładowo oczywistą omyłką, czy też stanowi swego rodzaju wybieg mający na celu utrudnić wnioskodawcy uzyskanie niewadliwej i przydatnej interpretacji indywidualnej, której funkcja ochronna nie będzie w przyszłości podważana z tej przyczyny, że ww. oznaczenia nie są zgodne z tymi, które we wniosku podał wnioskodawca i które, co kluczowe, rzeczywiście występują. Wnioskodawca po otrzymaniu interpretacji de facto nie wie, czy działanie organu nie stanowi w rzeczywistości triku, którym chce się przechytrzyć wnioskodawcę i wywołać wrażenie, że posiada on formalnie poprawną interpretację, która jednak w rzeczywistości jest nieprzydatna. Ww. norma jednoznacznie zakazuje stosowania tego typu pułapek na podatnika działającego w dobrej wierze i w zaufaniu do organów demokratycznego państwa prawnego.

Jak widać, nowa praktyka Krajowej Informacji Skarbowej budzi sporo wątpliwości. Zachęcamy Państwa do weryfikacji otrzymanych interpretacji indywidualnych z perspektywy tego, czy dokonana przez organ anonimizacja nie doprowadziła do tego, że moc ochronna interpretacji może być później skutecznie podważona w toku kontroli lub postępowania podatkowego. Podatnik, który oceni, że w jego sytuacji doszło do naruszenia prawa, ma przynajmniej dwa kierunki zakwestionowania nowej praktyki Krajowej Informacji Skarbowej.

Pliki do pobrania

• PKF Alert - XYZ sp. z o.o. z siedzibą w A., czyli nowa praktyka Krajowej Informacji Skarbowej.pdf [PDF]